اخلاق و عرفان

شهر جواب ـ حضرت امام علی علیه السلام در روایتی قبولی توبه را بر شش شرط استوار می دانند و می فرمایند:«اِنَّ الاِستِغفارَ دَرَجَۀُ العِلِّیِّینَ، وهُوَ اِسمٌ واقِعٌ عَلَی ستِّۀِ مَعَانٍ: اَوَّلُها:النَّدمُ عَلَی ما مَضی.الثَّانی:اَلعَزمُ عَلَی تَرکِ العَودِ اِلَیهِ اَبَداً.الثَّالِثُ: اَن تُؤَدِّیَ اِلَی المَخلُوقینَ حُقُوقَهُم حَتَّی تَلقَی اللهَ اَملَسَ لَیسَ عَلَیکَ تَبِعَۀٌ.الرَّابِعُ: اَن تَعمِدَ اِلَی کَُلِّ فَریضَۀٍ عَلَیکَ ضَیَّعتَها فَتُؤَدِّیَ حَقَّها.الخامِسُ: اَن تَعمِدَ اِلَی الَّحمِ الَّذی نَبَتَ عَلَی السُّحتِ فَتُذیبَهُ بِالاَحزانِ حَتّی تُلصِقَ الجِلدَ بِالعَظمِ وَیَنشَاَ بَینَهُما لَحمٌ جَدیدٌ.السّادِسُ: اَن تُذیقَ الجِسمَ اَلَمَ الطّاعَۀِ کَمَا اَذَقتَهُ حَلاوَۀَ المَعصِیۀِ.

شهر جواب ـ توکل در لغت به معنای اعتماد و در اصطلاح دینی و اخلاقی به معنای اعتماد بر خداوند و انقطاع از غیر اوست. خداوند در قرآن کریم می فرماید: «وَمَنْ یَتَوَكَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُـوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُأَمْــرِهِ قَدْ جَـعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَیْ‏ءٍ قَـدْراً»(1)
یعنی هر كس بر خدا توكل كند، كفایت امرش را می‌كند، خداوند فرمان خود را به انجام می‌رساند، و خدا بـرای هرچیزی اندازه‌ای قرار داده است.
حقيقت توكل اين است كه انسان كارهای خودش را به خدا واگذار كند و همه چيز را از سوی خدا و مربوط به خدا بداند و تا آن جا كه توان دارد تلاش نمايد امّا آن چه از توان او بيرون است به خدا واگذارد، و از الطاف جليّه و خفيّه او مدد بطلبد.

شهر جواب ـ «ذكر»، يعنى ياد كردن، خواه با زبان باشد، يا با قلب يا با هردو، بعد از نسيان باشد، يا بعد از ادامه ذكر.در واقع می شود گفت ذكر حالت روحى خاصى است كه انسان در آن حال،چیزی را به یاد می آورد که این یاد آوری یا به زبان است ویا به قلب ویا به هر دو.

خداوند در قرآن كريم مى‏ فرمايد:

«ياايُّهَاالَّذينَ امَنُوا اذْكُرُواللَّهَ ذِكْراً كَثيراً ...» 1

اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد، خدا را بسيار ياد كنيد ....

شهر جواب ـ گذشتِ شما، در حقِ تقصیراتی که حق الله محسوب می شوند، تاثیر مستقیم دارد، ولی معلوم نیست در تقصیرات حق الناسیِ شما نیز موثر باشد، بلکه باید آن افراد را در دنیا راضی کنید
در قرآن كريم آمده است :
وَلْيَعْفُوا وَلْيَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَن يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ (2)
و بايد عفو كنند و گذشت نمايند مگر دوست نداريد كه خدا بر شما ببخشايد

شهر جواب ـ خداوند در قرآن می فرماید:
ما کان للنبى و الذین آمنوا ان یستغفروا للمشرکین و لو کانوا اولى قربى من بعد ما تبین لهم انهم اصحب الجحیم 1

براى پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) و مؤ منان شایسته نبود كه براى مشركان (از خداوند) طلب آمرزش كنند، هر چند از نزدیكانشان باشند، پس از آنكه بر آنها روشن شد كه این گروه اصحاب دوزخند.