پرسش:
تسبیح و حمد چه تفاوتی دارند؟ آیا فرزند نداشتن خدا حمد اوست یا تسبیح او؟
پاسخ:
فرزند نداشتن جزء صفات سلبیه است و ما با تسبیح این صفت (فرزند نداشتن ) را از خدا سلب می کنیم و خدا را از داشتن فرزند مبری می دانیم.
تسبیح یعنی تنزیه،یعنی خدا را از آنچه که ذات او مبراست منزه کردن،و او را از آنچه که شان مخلوقین و از آنچه که حاکی از نوعی نقص و ناتوانی و نارسایی است برتر دانستن .
«سبحان »معنایش این است که من خدا را تسبیح و تنزیه می کنم از اینکه به چشم دیده شود، با دست لمس شود، او را جسم باشد دارای جا باشد نیازمند باشد و..
خدا از نیاز داشتن و احتیاج منزه است او را از اینکه به او نسبت ظلم و ستم بدهم،برای اوشریکی قائل باشم،او را مرکب و دارای اجزاء بدانم،بگویم از چه درست شده و از کجا آمده است مبری می دانم.
بنابراین تسبیح یعنی یک سلسله چیزهایی را که من می فهمم که خدا از اینها برتر و بالاتر است،باکلمه «سبحان »از او نفی می کنم. ثنای الهی نظیر اقرار به توحید است که مجموع نفی و اثبات است، پس وقتی می گوییم «لا اله الا الله » معبودیت غیر را نفی می کنیم و ذات او را اثبات می کنیم. ثنای الهی هم همیشه نفی است و اثبات. نفی:«لا اله » اثبات: «الا الله»
ولی «حمد»توصیف پروردگار به صفات اثباتی است. او را ستایش می کنم که همه نعمتهااز اوست،همه کمالات از اوست و به او بر می گردد، او به هر چیزی داناست: « وَ هُوَ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عَلِيمٌ »(1) ،بر هر چیزی تواناست: « هُوَ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ »(2) ،او سمیع است، او بصیر است،او حی است،اوقیوم است،او ملک است،او مؤمن است،مهیمن است،عزیزاست،جبار است،متکبر است.
پی نوشت:
1- حدید: 3.
2- روم: 50.
3- حشر: 23-24.