پرسش:
آیا خداوند متعال، گریه هم می کند؟ مثل اینکه بگوییم همه آسمان و زمین و ملائکه الهی بر شهادت امام حسین (علیه السلام) گریه کردند پس خدا هم گریسته است؟
پاسخ:
در پاسخ به این سؤال، نکاتی را تقدیم می کنیم:
اولاً در زیارت ناحیه مقدسه گریه تمام مخلوقات در مصیبت امام حسین (علیه السلام) ذکر شده است: «آسمان و ساکنانش، و بهشت و نگهبانانش، و کوه‌ها و دامنه‌هایش، دریاها و ماهیانش، باغ‌های بهشت و نوجوانانش، خانه کعبه و مقام ابراهیم (علیه السلام)، مشعرالحرام و حرم خانه خدا و اطراف آن، همگی در ماتم تو گریستند.»(1) اما روایتی نیافتیم که «خدا هم بر مصیبت امام حسین (علیه السلام) گریه کرده باشد».
ثانیاً گریه تغییر حالت و حالت به حالت شدن است؛ اساسا خداوند متعال جسم نیست که تغيير و تحول داشته باشد و از حالتی به حالت دیگر تغییر کند، تغییر و تحوّل و حالت به حالت شدن مربوط به موجودات مادّی است با توجّه به اینکه خداوند مادّی نبوده و حالات و کیفیات نفسانی ندارد، لذا تغییر حالت نیز نخواهد داشت.(2) توضیح اینکه؛ صفاتی که به خدا نسبت داده می‌شوند دو نوع‌اند:
1. صفات ذات: صفات ذات؛ صفاتی هستند که در انتزاع آنها و نسبت آنها به خداوند نیاز به فرض چیزی غیر از ذات الهی نیست، مثل عالم و قادر بودن.
2. صفات فعل: صفات فعل(3)، صفاتی هستند که از نوعی رابطه بین خداوند و بندگانش حکایت می‌کند، مثلا به خاطر کارهای متفاوتی که بندگانش می‌کنند، بعضی از آنها را دوست می‌دارد و بر بعضی از آنها غضب می‌کند. یعنی فعل بنده در رابطه‌ای که خدا با او دارد تأثیر می‌کند. پر واضح است، چنین تأثیراتی در ذات الهی راه نداشته و ذات او را متغیر و متحول نمی‌سازد.
ثالثاً ما انسان‌ها بواسطه قلبی که داریم؛ گاه خشم می‌گیریم، گاه خوشنودیم، گاه، عشق می‌ورزیم، گاهی متنفر می‌شویم، و در هر حالی یک فعل خاص از ما سر می‌زند؛ گاهی رفتار محبت‌آمیز داریم، گاه خشم آلود. صفات ما از حالات نفسانی ما حکایت می‌کند از اینرو، به اشتباه، همین صفات را به خداوند نسبت می‌دهیم و همین سبب می‌شود که فکر کنیم خداوند نیز (نعوذ بالله) چنین حالاتی دارد و در ذات او تغییر و تحول رخ می‌دهد، حال آن که چنین نیست. چون می‌دانیم او جسم نیست که تغییر و تحول داشته باشد و از حالتی به حالت دیگر تغییر کند، تغییر و تحول و حالت به حالت شدن مربوط به موجودات مادّی است.(4)
رابعاً درست است که روایات فراوانی از اهل بیت (علیهم السلام) نقل شده که ملائک مقرّب الهی و همه موجودات عالم (مجرد و مادی) در عزای ائمه اطهار (علیهم السلام) غمناک شده گریه می کنند. (5) اما این گریه به خود آنها نسبت داده شده و نمی توان همان معنا را برای ذات حقتعالی نیز فرض گرفت. چنانکه صحیح نیست که گریه مجردات را به معنای دنیایی و مادی آن تفسیر کرد. بلکه درست آنست که بگوییم هر عالَمی و هر مخلوقی (ماسوی الله) غم و شادی و گریه و خنده ی متناسب با شأن وجودی خود را دارد و اما در باره خدای متعال، از آنجاییکه اسماء و صفات الهی توقیفی هستند و در نصوص دینی (آیات و روایات) چیزی تحت عنوان گریه خداوند ذکر نشده، فلذا شایسته نیست چنین صفتی را خصوصاً با همین معانی نُقصانی، آن هم با درک و شناخت محدود خودمان به خداوند نسبت دهیم مگر اینکه بتوان، گریه را حاکی از وصفی کمالی (اتم و اکمل) در نظر گرفت که اصل و حقیقتش در ذات خداوند وجود دارد.
پی نوشت ها:
1. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دار احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان، بی تا، ج ۵۳، ص ۲۳.
2. ر.ک: حلی، كشف المراد، موسسه نشر اسلامي، قم، 1407 ق، ص۲۹۴.
3. برای مطالعه بیشتر ر.ک: طباطبایی، سید محمد حسین، نهایه الحکمه، مؤسسه نشر اسلامی، قم، چاپ شانزدهم، 1422، ص 346.
4. کشف المراد، موسسه نشر اسلامی، پیشین، ص 294.
5. ر.ک: بحار الأنوار، پیشین، ج44 ،ص 148 و بحار الأنوار، همان، ج43 ،ص 312.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=57400&p=1016971&viewfull=1#post10...