آیا خداوند کسی را اینگونه عذاب میکند؟

پرسش:
از نظر شما عذابی از جانب خداوند به این شکل داریم که فردی را ناتوان کند و خوشی ها و نعمت های دیگران را جلوی چشمان او بیاورد و او هم چون ناتوان است قادر نیست آن ها را کسب کند و عذاب روحی دهد؟

پاسخ:
خداوند هرگز شخصی را اینگونه عذاب نمی کند، به چند دلیل:

اولا: در تمام آیات و روایاتی که به تبیین عذاب های الهی اشاره دارد؛ هیچ آیه و روایتی در این خصوص وجود ندارد که وجود چنین عذابی را تأیید کند، البته در روایات آمده که گاهی خداوند به خاطر گناهان جدید، به عذاب های جدید مبتلا می کند اما سنخ عذاب ها تغییر نمی کند، هرگز در متون دینی نداریم که خداوند با حسرت دادن دیگران آنها را عذاب کند.

ثانیا: خدا اصلا با این موافق نیست که انسان ها نگاه به دارایی دیگران کنند،و از آن نهی فرموده است:

«وَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى‏ ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا لِنَفْتِنَهُمْ فيهِ وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَ أَبْقى‏»؛ ديدگانت را به آنچه برخى از اصناف آنان را بهره‏ مند كرديم مدوز، [آنچه به آنان داده ‏ايم‏] شكوفه [بى‏ ميوه و زيور و زينت‏] دنياست تا آنان را در آن بيازماييم، و رزق پروردگارت بهتر و پايدارتر است‏(1)

پیامبر(صلی الله علیه و آله) نیز تأکید می فرماید که به دارایی دیگران نگاه نکنید که جز اندوه چیزی برای شما ندارد:
«مَنْ أَتْبَعَ بَصَرَهُ مَا فِي‏ أَيْدِي‏ النَّاسِ‏ طَالَ هَمُّه‏» کسی که نگاهش به دنبال چیزی است که در دستان دیگران است، اندوه و ناراحتی اش طولانی خواهد بود. (2)

بنابراین وقتی خداوند اصلا از نگاه کردن به اموال دیگران و حسرت خوردن نهی کرده است چطور می تواند همان را مایه عذاب قرار داده و کسی را اینگونه مجازات کند؟
علاوه بر اینکه حسرت خوردن نسبت به دارایی دیگران یک امری است که به اختیار خود انسان است، بنابراین این نمیتواند عذابی از جانب خداوند باشد! عذاب که اختیاری نمیشود! آن هم اختیاری که خداوند از آن نهی کرده است، یعنی راضی به ارتکاب آن نیست! خود خداوند فرموده: خود را اینگونه عذاب نکنید! پس این چطور می تواند عذاب الهی باشد؟

ثالثا: مجازات خداوند بر دو قسم است:
گاهی برای تنبیه وهوشیار ساختن است، که در مورد بندگانی است که آنها را دوست دارد و می خواهد در دنیا با آنها تسویه کند یا آنها را متوجه کند، بنابراین این دسته از مجازات ها از سر لطف بوده و به منظور رشد انسان هاست، به غیر از عذاب هایی چون عذاب قوم عاد و ثمود و نوح و مانند آن که به نابودی کافرین منجر میشود، تمام عذاب های دنیوی از همین دسته است که برای تنبّه و بازگشت بندگان به مسیر حق است، این طبیعت کار است که عذاب دنیوی برای پیشگیری از عذاب اخروی است، همانطور که قرآن کریم می فرماید:
«وَ لَنُذيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَدْنى‏ دُونَ الْعَذابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ»؛ و بى‏ ترديد آنان را غير از عذاب بزرگ‏تر [در قيامت‏] از عذاب نزديك‏تر [در دنيا] مى‏ چشانيم، باشد كه [از فسق و فجور] برگردند.(3)
بنابراین از آنجا که رشد هرگز با نگاه به دیگران و حسرت خوردن محقق نمیشود، لذا هرگز خداوند به دنبال این نیست که بنده ای را که می خواهد بیدار کند با حسرت خوردن به دیگران بیدار کند! چون این خودش مانع رشد است

و گاهی عذاب، حقیقی بوده و از روی خشم و غضب است و خداوند واقعا می خواهد آنها را مجازات کند، در مورد این دسته از عذاب ها اتفاقا بالعکس طبق آیات آنقدر در دنیا به آنها می بخشد که غرق در دنیا شوند:
«وَ لَوْ لَا أَن يَكُونَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً لَّجَعَلْنَا لِمَن يَكْفُرُ بِالرَّحْمَانِ لِبُيُوتهِِمْ سُقُفًا مِّن فِضَّةٍ وَ مَعَارِجَ عَلَيهَْا يَظْهَرُونَ* وَ لِبُيُوتهِِمْ أَبْوَابًا وَ سُرُرًا عَلَيهَْا يَتَّكُِونَ* وَ زُخْرُفًا وَ إِن كُلُّ ذَالِكَ لَمَّا مَتَاعُ الحَْيَوةِ الدُّنْيَا وَ الاَْخِرَةُ عِندَ رَبِّكَ لِلْمُتَّقِين‏»(4)
ترجمه: و اگر بیم اين نبود كه همه مردم كافر شوند، ما براى خانه‏ هاى كافران به خداى‏ رحمان سقف‏ هايى از نقره قرار مى‏ داديم و نردبان‏ هايى كه با آن بر بالاى خانه ‏ها برآيند. * و براى خانه ‏هايشان [نيز] درها و تخت‏ هايى [از نقره مى ‏ساختيم‏] كه بر آن تكيه زنند، * و [براى خانه‏ ها و زندگى آنان‏] زر و زيور [قرار مى‏ داديم‏]، ولى همه اين‏ها جز كالاى اندك زندگى دنيا نيست، و آخرت نزد پروردگارت براى پرهيزكاران است‏.

این یک عذاب تدریجی است که انسان را غرق در دنیا و غفلت از آخرت می کند که از آن به سنت «استدراج» یاد می شود:
«وَ الَّذينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُون‏»؛ و كسانى كه آيات ما را تكذيب كردند، به تدريج ازجايى كه نمى‏ دانند [به ورطه سقوط و هلاكت مى‏ كشانيم‏ (5)

رابعا: در برخی روایات آمده است که انسان در برابر تمام آنچه که می بیند و توان تأمین آن را ندارد اجر و عوض خواهد داشت:
حسین بن کثیر خزّاز می گوید امام صادق(علیه السلام) از من پرسید:
«قَالَ لِي أَ مَا تَدْخُلُ السُّوقَ أَ مَا تَرَى الْفَاكِهَةَ تُبَاعُ وَ الشَّيْ‏ءَ مِمَّا تَشْتَهِيهِ فَقُلْتُ بَلَى فَقَالَ أَمَا إِنَّ لَكَ بِكُلِّ مَا تَرَاهُ فَلَا تَقْدِرُ عَلَى شِرَائِهِ حَسَنَةً»؛ آیا تا به حال به بازار نرفته ای که ببینی میوه یا آنچه که تو به آن میل داری فروخته میشود(و تو توان خرید نداری؟) عرض کردم: بله؛ فرمود: تو برای تمام آن چیزهایی که می بینی و توان خرید آن را نداری در قیامت پاداش خواهی داشت.(6)
بنابراین مطلقا نداری دنیوی و این حسرت خوردن ها ملاک عذاب انسانها نیست.

پی نوشت ها:
1. طه:131/20.
2. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دار احیاء تراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق، ج67، ص317.
3. سجده:21/32.
4. زخرف:43/ 32-35.
5. اعراف:182/7.
6. کلینی، محمد، الكافي، دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ چهارم، 1407ق، ج2، ص264، ح17.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=63495&p=995765&viewfull=1#post995765