تفسیر ترتیبی

شهر جواب ـ ابتدا مناسب است آیه شریفه و ترجمه آن بیان و سپس توضیح کوتاهی ارائه شود. خدای متعال فرمود: «وَ إِذا أَرَدْنا أَنْ نُهْلِكَ قَرْيَةً أَمَرْنا مُتْرَفيها فَفَسَقُوا فيها فَحَقَّ عَلَيْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْناها تَدْميرا» و هنگامى كه بخواهيم شهر و ديارى را هلاك كنيم، نخست اوامر خود را براى «مترفين» (و ثروت مندان مست شهوت) آن‌جا، بيان مى‏‌داريم، سپس هنگامى كه به مخالفت برخاستند و استحقاق مجازات يافتند،آن‌ها را به شدّت درهم مى‏‌كوبيم.

شهر جواب ـ مطابق با خواسته شما به چند نمونه از اشکال و جواب شیخ طوسی در تفسیر ارزش مند تبیان، با عنوان «فان قیل» و «قلنا» به طور خلاصه توجه می‌کنیم. فان قيل لم كرّر قوله: «يا بَنِي إِسْرائِيلَ»؟ قلنا: لأنه لما كانت نعم اللَّه هي الأصل فيما يجب فيه شكره و عبادته، احتيج الى تأكيدها. كما يقول القائل اذهب اذهب: اعجل اعجل و غير ذلك في الأمر المهم، و ايضاً فان التذكير الأول ورد مجملا، و جاء الثاني مفصلا، كأنه قال اذكروا نعمتي التي أنعمت عليكم فيما أنتم عليه من المنافع التي تتصرفون فيها و تتمتعون بها، و إني فضلتكم على العالمين.

شهر جواب ـ برخی مفسرین مانند استاد مکارم شیرازی (زیده عزه) اعتقاد دارند با توجه به شأن نزول‌های آیه ـ که نزول این آیات را درباره اسلام آوردن کشیشانی که نجاشی پادشاه حبشه نزد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرستاد، بیان کرده ـ و نیز با توجه به جنگ‌های صلیبی و خونینی که مسیحیان با مسلمانان داشته‌اند، این آیه را ناظر به مسیحیان زمان حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) دانسته و محتوای آیه را کلی نمی‌داند.

شهر جواب ـ قرآن کریم در آیه پنجم سوره انشراح می‌فرماید: «فان مع العسر یسراً؛ مسلماً با سختی آسانی است» این آیه به همه انسان‌های تلاشگر نوید می‌دهد همیشه در کنار سختی‌ها آسانی‌ها است و از درون سختی‌ها آسانی به دست می‌آید. این نوید و وعده الهی، دل را نور و صفا می‌بخشد و به پیروزی‌ها امیدوار می‌کند، و گرد و غبار یأس و نومیدی را از صفحة روح انسان می‌زداید. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «بدان که با سختی‌ها آسانی است و با پیروزی و با غم و اندوه خوش‌حالی و گشایش است»

شهر جواب ـ آیه مورد نظر چنین است: «الْخَبيثاتُ لِلْخَبيثينَ وَ الْخَبيثُونَ لِلْخَبيثاتِ وَ الطَّيِّباتُ لِلطَّيِّبينَ وَ الطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّباتِ أُولئِكَ مُبَرَّؤُنَ مِمَّا يَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَريمٌ»

شهر جواب ـ آیه کریمه یک مثال ساده مطرح می‌کند، و در مثال مناقشه نیست. الان هم امکان وقوع همان حالات بحرانی، با کشتی‌های موتوری امکان‌پذیر است و پیام آیه کاملا بر آن نیز صادق است.

شهر جواب ـ روایات مختلفی در تفسیر آیات این سوره، وارد شده که برای اطلاع از آن‌ها می‌توانید به تفسیر رواییِ «البرهان فی تفسير القرآن»، جلد 5، ‏صفحه 793 تا صفحه 807 مراجعه فرمایید.

شهر جواب ـ آیات مشابهی که واژه «کلمه» در آنها آمده را از تفسیر نمونه بررسی کردم؛ ایشان منظور از کلمه را فرمان و سنت الهی درباره «آزادی انسان و مجبور نبودن او در انتخاب حق و باطل» دانسته‌اند. توضیحات استاد مکارم درباره واژه «کلمه» چنین است:

شهر جواب ـ متن آیات کریمه گویای این مطلب است که پیشنهادها و وسوسه‌هایی در مسیر سازش از سوی مشرکین به پیامبر داده شد و بدین وسیله می‌خواستند تمایل ایشان را جلب نمایند، اما از آنجا که خدای متعال خود می‌داند که رسالتش را به چه بزرگوارانی سپرده، در سخت‌ترین لحظات هم حامی و پشتیبان آن‌هاست و آنان را از هر گونه خطا و اشتباه مصون می‌دارد و در لحظات بحرانی یاری می‌نماید، لذا با شديدترين لحن، آن جناب را تهديد مى‌كند كه مبادا ذره‌ای به طرف مشركين و پیشنهادهایشان ميل نشان دهد که در آن صورت عذاب مضاعفی برای حضرتش در پی خواهد داشت.

شهر جواب ـ «إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنزِيرِ وَ مَا أُهِلَّ لِغَيرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيرَ بَاغٍ وَ لَا عَادٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ»؛ خداوند، تنها مردار، خون، گوشت خوک و آنچه را با نام غير خدا سر بريده ‏اند، بر شما حرام كرده است امّا كسانى كه ناچار شوند، در حالى كه تجاوز و تعدّى از حدّ ننمايند، (خدا آنها را مى‌‏بخشد چرا كه) خدا بخشنده و مهربان است.