سؤال:
1. چه اتفاقی می‌افتاد اگر پیامبر گناه می‌کرد؟
2. آیا پیامبر به بهشت خواهد رفت؟
3. آیا پیامبر قبل از بعثت، تولد و خلقت بشر به مقام پیامبری برگزیده شدند؟
4. آیا به پیامبر بهشت بشارت داده شده؟
5. آیا پیامبر گناه کرد؟
6. آیا پیامبر می‌توانست گناه بکند؟
7. آیا پیامبر می‌توانست بهترین انسان جهان نباشد؟
8. اگر پیامبر گناه نکرده و نمی‌توانست و از ابتدا به مقام پیامبری برگزیده نمی‌شد، پس چطور خداوند وی را به بهشت می‌برد؟
پاسخ:
پیامبران دارای عصمت بوده و گناه نمی‌کردند خداوند با علم ازلی خویش می‌دانست عده‌ای از افراد بشر هستند که هرگز و تحت هیچ شرایطی گناه نمی‌کنند آن گاه وظیفه خطیر پیامبری را بر دوش آنها گذاشت و به تاییدات خاص خود آنها را برای هر چه بهتر انجام دادن وظایف پیام رسانی و راهنمایی بشر مؤید فرمود. تا جایی که از آنها نه تنها گناه سر نزده حتی اشتباه هم نمی‌کردند. البته این بدان معنا نیست که آنها توان بر انجام گناه نداشته و مجبور بودند که گناه را ترک کنند؛ بلکه آنها با داشتن اختیار و با قدرت بر انام گناه از آن اجتناب می‌ورزیدند.
در دعای شریف ندبه داریم:
«اللهم لك الحمد على ما جرى به قضاؤك فی أوليائك الذين استخلصتهم لنفسك و دينك إذا اخترت لهم جزيل ما عندك من النعيم المقيم الذی لا زوال له و لا اضمحلال بعد أن شرطت عليهم الزهد فی درجات هذه الدنيا الدنية و زخرفها و زبرجها فشرطوا لك ذلك و علمت منهم الوفاء به فقبلتهم و قربتهم و قدمت [و قدرت] لهم الذكر العلی و الثناء الجلی و أهبطت عليهم ملائكتك و أكرمتهم [كرمتهم] بوحيك و رفدتهم بعلمك و جعلتهم الذرائع [الذريعة] إليك و الوسيلة إلى رضوانك» (1) خدایا از آن چه تدبیر تو در مورد دوستانت جاری است كسانی كه برای خود و دین خود برگزیدی سپاس از آن توست زمانی كه برای ایشان نعمت های فراوان و پایدار كه نابودی برایشان نیست برگزیدی بعد از اینكه بی میلی به دنیا را در مقامات این دنیای پست و به طلا و زیور آن برایشان شرط كردی(مجبور كردی) و آنان نیز به آن متعهد شدند و به پیمان داری ایشان آگاه گشتی و آنان را تصدیق كردی و برایشان یاد و نامی بلند و ستایش آشكار و والا قرار دادی و فرشتگانت را بر ایشان فرود آوردی و با وحی خود گرامیشان داشتی و با علم خود یاریشان نمودی و ایشان را وسیله به سوی خود و خشنودیت قرار دادی.
امام صادق (عليه السلام) فرمود: «انّ اللّه عزّ و جلّ اختار من ولد آدم اناساً طهر ميلادهم و طيب ابدانهم و حفظهم فى اصلاب الرّجال و ارحام النّساء؛ اخرج منهم الانبياء و الرسل، فهم ازكى فروع آدم. فعل ذلك لا لامر استحقوه من اللّه عزّ و جلّ و لكن علم اللّه منهم حين ذرأهم انهم يطيعونه و يعبدونه و لايشركون به شيئاً. فهم بالطاعة نالوا من اللّه الكرامة و المنزلة الرّفيعة عنده و هولاء الّذين لهم الشّرف و الفضل و الحب» (2)؛ «خداوند عزّوجلّ از فرزندان آدم كسانى را برگزيد، ولادت آنها را پاک گردانيد، بدن‌هاى آنها را خوش‌بو ـ بهترين بدن‌ها ـ قرار داد و آنها را در پشت‌هاى مردان و رحم‌هاى زنان نگاه داشت. از ميان اين گروه (برگزيده و معصوم) انبيا و پيامبران را خارج كرد. آنها پاک‌ترين فرزندان آدم هستند. اين امر نه به واسطه اين بود كه خدا آنها را ـ بدون دليل و گزافى ـ استحقاق داده بود؛ بلكه خدا از آغاز آفرينش مى‌دانست آنها فرمان‌بردار اويند و او را پرستش مى‌كنند و به خدا شريك نمى‌ورزند. پس آنها با فرمان‌بردارى به كرامت الهى رسيده‌اند و اين جايگاه والا را نزد او كسب كرده‌اند. آنان به حق داراى شرافت و فضيلت و دوستى هستند»
از مطالب بالا جواب سؤال‌های زیر واضح است
1. چه اتفاقی می‌افتاد اگر پیامبر گناه می‌کرد؟
جواب: پیامبر گناه نمی کرد بر فرض هم که پیامبر گناه کند اصلا به پیامبری برگزیده نمی‌شد و خدا با علم ازلی خود می‌دانست که وی گناه خواهد کرد پس مقام نبوت را به او نمی‌داد.
2. آیا پیامبر به بهشت خواهد رفت؟
جواب: اگر منظور فرضی باشد که پیامبر گناه کند که بطلان آن در فرض قبل گذشت؛ اما اگر پیامبر معصوم از گناه را منظور باشد که باید گفت: بله آنها بهشت خواهند رفت؛ بلکه بالاترین درجه را هم خواهند داشت؛ چون به اختیار خودشان خدا را عبادت کرده‌اند و بهشت جایگاه عابدین است.
3. آیا پیامبر قبل از بعثت، تولد و خلقت بشر به مقام پیامبری برگزیده شد؟
جواب: با توجه به دو حدیثی که ذکر شد مشخص شد که خدا از روی علم ازلی خویش می‌دانست که در آینده افرادی خواهند بود که گرد گناه نمی‌گردند آنگاه محیط را برای پاک ماندن آنها فراهم کرده و مقام نبوت را به او می‌داد.
4. آیا به پیامبر وعده بهشت داده شده است؟
جواب: پیامبر هم همانند همه مومنین وعده بهشت به وی داده شده است.
5. آیا پیامبر گناه کرد
جواب: هیچ پیامبری گناه نکرد.
6. آیا پیامبر می‌توانست گناه کند؟
جواب: بله با این که می توانست گناه کند؛ اما گناه نکرد.
7. آیا پیامبر می‌توانست بهترین فرد عالم نباشد؟
جواب: خود با اختیار خود بهترین فرد عالم بود و همه پیامبران در زمان خود بهترین افراد بوده است.
8. اگر پیامبر گناه نکرده و نمی توانست و از ابتدا به مقام پیامبری برگزیده نمی‌شد پس چطور خداوند وی را به بهشت می‌برد؟
جواب: جواب این پرسش در جواب سؤال‌های پیشین واضح شد پیامبر گناه نکرده با این که می‌توانسته گناه کند، پس مستحق بهشت است.
9. اگر پیامبر گناه می‌کرد، چه می‌شد؟ خواست خدا تغییر می‌کرد. یعنی پیامبر می‌توانسته خواست خدا را تغییر بدهد؟
جواب: واضح شد که پیامبر گناه نمی‌کرد بر فرض این که گناه می‌کرد اصلا به پیامبری برگزیده نمی‌شد.
از طرفی اراده تشریعی خدا به این تعلق گرفته که افراد گناه نکنند و از آن جمله پیامبران یعنی خواست خدا این است به لحاظ تشریعی، که کسی گناه نکند و بر همین اساس شریعت را نازل فرموده مانند این که ما می‌گوییم که خدا می خواهد که ما گناه نکنیم.
اما این که اراده تکوینی بفرماید که کاری واقع شود حتما انجام خواهد شد و تغییری در آن نیست. اما در باب گناه نکردن پیامبران خدا اراده تشریعی فرموده است که آنها گناه نکنند و آن ها به شریعت الهی عامل بوده‌اند.
جهت مطالعه بیشتر در باب عصمت انبیاء، به کتاب ارزشمند «پژوهشی در عصمت معصومان» نگارش حسن یوسفیان و احمدحسین شریفی انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مراجعه شود.
منابع:
1. قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، دعای ندبه.
2. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 10، ص 170.