سؤال:
آیا درخواست حضرت حجت (عجل الله تعالی فی فرجه) از شيعيان برای دعا برای وی، يک تعارف است؟
پاسخ:
در باره دعای برای امام زمان (عجل الله تعالی فی فرجه) نکات ذیل برای شما مفید است:
دعا برای امام زمان (عجل الله تعالی فی فرجه) با این که خداوند نگهبان و حافظ حضرت است منافات ندارد؛ زیرا:
1. دعا برای انسان کامل چون امام زمان (عجل الله تعالی فی فرجه) ریشه در فطرت دارد.
جوهره اصلی روح و فطرت انسان، با «کمال طلبی و نیکی‌گرایی» آمیخته و سرشته شده است.
تعظیم و تکریم، دعا و ذکر و یاد «صاحبان کمال» لازمه عشق و ارادت به نیکیها و کمالات است و ریشه در فطرت آدمی دارد.
2. دعا اظهار ایمان، ارادت و عشق است
دعا برای امام زمان (عجل الله تعالی فی فرجه) یعنی اظهار عشق و ارادت دوستدار به محبوب؛ دل دادن صمیمانه دل داده به دلدار؛ سر سپردن سرباز جان برکف در پیش پای سردار.
دعا برای امام یعنی اعلام وفاداری صادقانه مرید به مراد؛ ابراز علاقه مطیع به مطاع؛ و اعلام خودفراموشی نسبت به جان جانان. دعا یعنی ایستادن در برابر آیینه کمال و جمال و جلال حق تعالی و غم دوران دوری و رنج و محبتهای ایام سیه‌روزی و هجران را بازگو کردن.
دعای عاشق تجدید پیمان و تأکید میثاق و تقویت تعهد است بر وفاداری، خویشتن سازی، اصلاح نقش خویش و جامعه برای تداوم مبارک معشوق.
3. دعا برای امام (عجل الله تعالی فی فرجه)، تمرین خودسازی و آمادهسازی جامعه است.
دعا که مخ عبادتش گفتهاند، به معنای «خواستن از خدا است» چه چیزی از خدا درخواست میکنیم؟
وجود مقدس «ولی و حجت خدا» را میخواهیم.
سلامتی و ظهورش را طلب میکنیم.
دعا یا طلب سخنی است که اگر از دل برآید، عمل را به دنبال خواهد داشت. تلقین و تکرار دعا، دعا کننده را وادار میکند هر کاری که در سلامتی روحی و قلبی امامش تأثیر منفی دارد، انجام ندهد. هر رفتار و گفتاری که مانع ظهور و عامل تداوم غیبت است، نه تنها مرتکب نشود، بلکه تعهد میبندد مانند هر عاشقی شب و روز تلاش کند تا موانعی را که دیگران ایجاد می‌کنند، برطرف سازد و محیط را آماده پذیرش «محبوب» گرداند.
4. دعا برای امام (عجل الله تعالی فی فرجه) دعا برای خود و جامعه است.
دعا برای سلامتی و تعجیل در ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فی فرجه) در واقع دعا برای خود و جامعه انسانی به خصوص مستضعفان جهان است. دعا برای رفع ظلم و ستم، فقر و فلاکت و کوه مصائبی است که برگُرده بیچارگان و درماندگان است.
امام زمان (عجل الله تعالی فی فرجه) در توقیع شریفی که به نایب خاصش (جناب محمد بن عثمان) نوشته فرموده است: «برای تعجیل فرج من بسیار دعا کنید؛ زیرا که گشایش کارها و امور شما در فرج من است» (1)
5. ظهور و فرج امام زمان به امر و قضای الهی در موعد مقرر و زمان مقرر تحقق مییابد.
در عین حال نقش دعا در تعیین مقدرات الهی و حتی تغییر آنها مانند دفع معصیتهای مقدّر و تعجیل در زمان ظهور مقدّر بی‌هیچ تردیدی ثابت است.
عبارت دیگر: خداوند مقدر نموده با توجه به اموری که تحقق مییابد و علت‌هایی که تمام و کامل میشوند، امر فرج امام زمان در زمان یا دورهای خاص تحقق یابد.
یکی از علت‌هایی که در تعیین و تقدیر زمان ظهور می‌تواند نقش داشته باشد و در روایات معصومین به صراحت از آن نام برده شده، تأثیر دعا در ظهور و تعجیل فرج امام زمان است؛ چون از یک طرف دعا، نشانه خواستن انسان‌ها است و خواستن انسان‌ها یکی از علتهای تحقق ظهور امام زمان است.
از طرف دیگر دعا یکی از اسباب و عللی است که در جهان هستی، تأثیر در تحقق یک چیز و یا رفع یک حادثه دارد، یعنی در مجموعه جهان هستی و قوانین و سنتهای مقدر و معین آن، نیز در قضای الهی، دعا در تعیین حوادث و یا رفع آنها نقش دارد. خدایی که تقدیر حتمی و قطعی را معین نموده، مقدر کرده است که دعا و خواستن از خداوند، هم چنین کارهای نیک زمان تحقق سرنوشت و از جمله زمان ظهور را (که یکی از حوادث جهان و سرنوشت انسانی است) مقدّم سازد. بنابراین اصل «ظهور» امری حتمی و قطعی است، اما زمان تحقق آن از تقدیرات مشروط است که با افکار و عقاید و گفتار و افعال انسان‌ها، مقدّم یا مؤخّر میگردد.
6. دعا و نجوا با امام زمان (عجل الله تعالی فی فرجه) یک نوع اظهار محبت و علاقه به آن حضرت است.
کسى که به فردى محبت دارد، پیوسته او را یاد و براى سلامتىاش دعا مىکند. کدام عزیزى محبوب تر از امام زمان (عجل الله تعالی فی فرجه) است. از طرفى دعا براى سلامتى امام زمان (عجل الله تعالی فی فرجه) در استجابت دعاى خود ما نیز مؤثر است؛ زیرا یکى از آداب دعا، دعا براى دیگران است. امام باقر (علیه السلام) مى‌فرماید: «زودترین دعایى که به اجابت مى‌رسد دعاى برادر دینى براى برادرش در غیاب او است.ابتدا شروع به دعا براى برادرش کند، پس فرشته اى که موکل بر اوست می‌گوید: آمین. دو برابر آن چه براى برادرت درخواست کردی براى توست.» (2)
مرحوم سید بن طاووس مى‌گوید: وقتى دعا کردن به برادر دینى این همه فضیلت و اجر دارد ، معلوم مى‌شود که فضیلت دعا براى امام چه قدر خواهد بود ، که سبب وجود توست اگر نبود آن جناب، خداوند تو و هیچ کس از مردم را نمى‌آفرید. پس مبادا خود یا کسى از بندگان خدا را در دعا بر آن جناب مقدم داری. همچنین قلب و زبان خود را براى دعا به این سلطان بلند مرتبه حاضر کن. بپرهیز از این که تصور کنى این کلام را براى این گفتم که آن جناب نیازمند دعاى ماست. پس هرگاه براى آن مولا دعا کردی، امید است خداوند به دلیل وجود مقدس وی، درهاى اجابت دعا را برایت بگشاید. (3)
همچنین دعا برای آن حضرت، یاد آوری حضرت و ارتباط قلبی و درونی و استحکام پیوند ما با او است. این مسأله می‌تواند تأثیر بسیاری در رفتار و کردار و سلوک ما نیز داشته باشد.
بنابراین هر چند خداوند حافظ و نگهبان امام زمان است؛ ولى یکى از وظایف شیعیان در عصر غیبت، دعا براى آن حضرت بر شمرده شده است تا ارتباط و پیوند شیعیان با امام زمان (عجل الله تعالی فی فرجه) همواره مستحکم و پا بر جا بماند. نذر هم برای امام زمان اشکال ندارد.
دعا برای امام زمان می‌تواند از جهتی سلام و درود مومنان (صلوات) بر پیامبر باشد، در حالی که خدا و فرشتگان بر او سلام می‌کنند. آیا می‌توان گفت چون خدا و فرشتگان بر پیامبر درود می‌فرستند، پس چه نیازی به درود ما انسان‌ها است؟ در حالی که در دستورهای دینی آمده، همان گونه که خدا و فرشتگان بر پیامبر درود می‌فرستند، شما نیز درود بفرستید.
منابع:
1. کلینی، محمد، اصول کافی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1380 ق، ج 4، ص 270.
2. نوری، حسین، نجم الثاقب، نشر دار العلم، قم، بی‌تا، ص 590.
3. همان، ص 505.