سؤال:
آیا گفتن ذکر یونسیه نیازمند به تجویز و توصیه استاد است بطوری که زیاد گفتن آن دارای اثرات نامطلوبی بر زندگی انسان دارد؟ یا هر کس به هر تعداد که بخواهد -ولو زیاد- می‌تواند آن را بگوید؟
پاسخ:
ذکر یونسیه عبارت است از: «لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین» که با مضمون توحیدی در فقره اول آغاز و با واگویه‌ی یک انسان در اخلاق بندگی پایان می‌یابد.
پس اصل ذکر را نمی‌توان به لحاظ محتوا داخل در خطوط قرمز دانست یا آنرا مفید برای افراد خاص یا شرایط خاصی دانست یا حتی نمی‌توان آن را مضر به حال افرادی خاص در شرایطی خاص دانست؛ بخصوص آنکه، برگرفته از آیه ۸۷ از سوره انبیاء است.
آیت الله مظاهری پیرامون این ذکر می‌نویسد:
«بزرگان و اساتيد اخلاق، ذكر يونسيه را بسيار مؤثر مىدانند و سفارش اكيد بر آن دارند. سالك بايد اگر مىتواند در سجده و اگر نمىتواند در تعقيب نمازهاى يوميه و هنگام راه رفتن و خوابيدن و استراحت كردن، ذكر يونسيّه را بر زبان جارى كند، زيرا اين ذكر موجب رهايى يونس گرديد و خواندن اين ذكر براى رفع مشكلات و جذب نظر لطف خداوند نيز مؤثّر است. موقعى كه حضرت يونس (ع) در امتحان الهى سر فراز و موفّق نشد و در شكم ماهى زندانى شد، مرتّباً ذكر شريف "لا إله إلا أنتَ سُبحانَكَ إنّي كُنتُ مِنَ الظّالِمينَ" را تكرار كرد تا اينكه خداوند رحمان و رحيم او را نجات بخشيد. (فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ)[1]
خداوند متعال در جائى ديگر اشاره مىفرمايد كه:
(فَلَوْ لا أَنَّهُ كانَ مِنَ الْمُسَبِّحِينَ، لَلَبِثَ فِي بَطْنِهِ إِلى يَوْمِ يُبْعَثُونَ)[2]
پس اگر نه اين بود كه او (در شكم ماهى) از تسبيحگويان بود، حتما تا روزى كه (مردم) برانگيخته مىشوند در شكم آن ماهى مىماند.
لذا از طرف علماى علم اخلاق تاكيد شده كه اين ذكر شريف را بسيار بخوانيد. در هر حالى كه هستيد، در سجده، در حالت نشسته، اگر در نماز نشد بعد نماز و يا حتّى در هنگام راه رفتن و نظاير آن».[3]
ولی از آنجا که عنصر «مداومت» و «کثرت» در تأثیر حداکثری برخی اذکار (اغلب اذکار) دخیل است؛ می‌توان گفت اظهارنظرهای تخصصی از سوی مراجع با تجربه و ذی‌صلاح، مغتنم و مفید فایده خواهد بود.
همانطور که یک کارشناسِ ساختمان می‌تواند در مورد فرو رفتن یک میخ به دیوارِ ساختمان، اینگونه اظهارنظر کند که این میخ با کمتر از پنج ضربه به دیوار فرو نخواهد رفت؛ می‌توان از یک استاد سیر و سلوک نیز این انتظار را داشت که در خصوص تأثیر حداکثری برخی اذکار، شرط تعداد خاصی از ذکر را توصیه کند –مثلا بگوید برای اثربخشی بیشتر، کمتر از ۱۰۰ مرتبه در روز گفته نشود-.
زیرا، برخی افراد که از آمادگی روحی بالاتری برخوردارند با گامهایی اندک، منقلب و متحول می‌گردند ولی برخی که از آمادگی روحی چندانی برخوردار نیستند، برای بازیابی حیات معنوی خویش، لازم است آنقدر مدام بر کوبه دل بکوبند تا بالاخره فطرت توحیدی بر چارچوب جانشان ظاهر شود تا به مدد آن، به سیر و سلوک روحی ادامه دهند.
چنانچه مرحوم میرزاجواد آقا ملکی تبریزی می‌گوید:
«استاد من علاقهمندانش را به اين سجده سفارش مىكرد و هركس كه انجام مىداد تأثيرش را مشاهده مىكرد، مخصوصا كسانى كه اين سجده را بيشتر طول مىدادند. بعض آنها هزار مرتبه ذكر مذكور را در سجده تكرار مىكردند و بعضى كمتر و بعضى بيشتر و شنيدم كه بعض آنها اين ذكر را سه هزار مرتبه در سجده تكرار مىكردند».[4]
استاد سیر و سلوک حق دارد با توجه به وضعیت و موقعیت شاگرد خویش دستورالعمل‌هایی در مورد تعداد اذکار و چگونگی آن تجویز کند. ولی آنچه حائز اهمیت است، داشتن تسلط و تخصص کافی برای این گونه اظهار نظرهاست. بنابراین، نمی‌توان به محض مواجهه با اشخاصی که مدعیِ داشتن صلاحیت برای صدور اینگونه دستورالعملهای سلوکی هستند، تن به تجویزات آنان داد.
حال اگر به علل مختلف –ولو عدم اطمینان به صلاحیت استاد- دست‌رسی به فرد صالح و لایق و مراجعه به او برای اخذ دستورالعملهای سلوکی میسر نبود نمی‌توان باور داشت که زیاد گفتن ذکری مانند ذکر یونسیه، به دلیل داشتنِ عوارض منفی، خط قرمز اذکار باشد؛ زیرا،
اولاً، همانطور که گفته شد ذکر یونسیه، به لحاظ محتوا، منطقه ممنوعه‌ی اذکار تلقی نمی‌شود؛
ثانیاً، ذکر یونسیه مصداق «ذکر» است و مشمول قاعده کلی «اذکروا الله ذکرا کثیرا»[5] می‌شود؛
ثالثاً، اگر قرار باشد زیاد گفتن برخی اذکار قرآنی نظیر ذکر یونسیه، موجب عوارض منفی باشند، لازم است از سوی متولیان و مفسران واقعی قرآن –یعنی اهلبیت‌علیهم السلام- گوشزد شود و حال آن که چنین ممنوعیتی از سوی آنان شنیده نشده است؛
بعلاوه، با تصویر چنین فضای امنیتی، این گمان به اذهان خطور خواهد کرد که گفتن الفاظ مباح و معمولی –مانند اشعار- خیلی بی‌دردسرتر از گفتن ذکر یونسیه خواهد بود در حالی که با منطق قرآن سازگار نیست.
نتیجه:
نمی‌توان باور داشت که گفتن ذکر یونسیه در برخی اوقات یا برای برخی افراد و یا به تعداد زیاد یا کم، دارای اثرات روحی منفی باشد.
منابع
[1]. الأنبياء/ 88:« پس ما خواسته او را بر آورديم و او را از اندوه نجات بخشيديم؛ و ما اينگونه مؤمنان را نجات مىدهيم.»
[2]. الصافّات/ 144- 143
[3]. مظاهری، حسین، سیر و سلوک معنوی در پرتو قرآن و عترت، قم: موسسه الزهراء، ۱۳۸۹ش، چ دوم، ص ۱۱۴-۱۱۵.
[4]. میرزاجواد آقا ملکی تبریزی، المراقبات، به نقل از ابراهیم امینی، خودسازی یا تزکیه و تهذیب نفس، قم: شفق، ۱۳۷۵ش، چ هشتم، ص ۲۳۶.
[5]. احزاب/ ۴۱.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=64575&p=1015927&viewfull=1#post10...