آیا آدم به خاطر مسئولیت پذیری از میوه ممنوعه خورد؟

پرسش
برخی معتقد هستند آدم(علیه السلام) بر خلاف غالب شنیده ها از بهشت بیرون نشد، بلکه مسئولیتی که خداوند قرار داه بود کسی جز انسان نپذیرفت، بنابراین انسان بر حسب مسئولیت پذیری و با چشم باز به زمین آمد؛ این حرف چقدر صحیح است؟


پاسخ
در این خصوص باید به چند نکته توجه بفرمایید:

نکته اول:
آیات و روایات بر این مطلب تصریح دارند که آدم از بهشتی که در آن ساکن بود بیرون شد:

اینکه خداوند به خطر اخراج را از جانب شیطان بیان می کند:
«فَقُلْنَا يََادَمُ إِنَّ هَاذَا عَدُوٌّ لَّكَ وَ لِزَوْجِكَ فَلَا يخُْرِجَنَّكُمَا مِنَ الْجَنَّةِ فَتَشْقَى‏»؛ پس گفتيم: «اى آدم! اين (ابليس) دشمن تو و (دشمن) همسر توست! مبادا شما را از بهشت بيرون كند كه به زحمت و رنج خواهى افتاد (1)

و این خروج را هم بعد از تحققش به شیطان نسبت داده است:
«فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطانُ عَنْها فَأَخْرَجَهُما مِمَّا كانا فيهِ‏»(2)

و سایر آیاتی که تعبیر «اهبطوا» را بعد از جریان خوردن آن درخت ممنوعه اشاره بیان میکنند:
«نَادَئهُمَا رَبهُُّمَا أَ لَمْ أَنهَْكُمَا عَن تِلْكُمَا الشَّجَرَةِ وَ أَقُل لَّكُمَا إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمَا عَدُوٌّ مُّبِينٌ ... قَالَ اهْبِطُواْ بَعْضُكمُ‏ْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ(3)

نشان میدهد که مسئله اخراج از بهشت مسئله ای است که قابل انکار نیست، بنابراین اینکه بگوییم آدم(ع) از سر مسئولیت پذیری چنین رفتاری را مرتکب شد صحیح به نظر نمی رسد.

نکته دوم:
اگرچه آدم از بهشتی که در آن ساکن بود اخراج شد، اما این اسکان از ابتدا هم موقتی بوده و آدم برای زمین خلق شده بود همانطور که خداوند فرمود: «إِنِّي جاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَة»؛ من میخواهم در زمین جانشینی قرار دهم(4)

بنابراین از ابتدا هم قرار بود که آدم(ع) بعد از گذشت مدتی به زمین منتقل شود، منتهی حرکت او و استفاده از آن میوه ممنوعه موجب تسریع در خروج از آن بهشت و هبوط به زمین بوده است.(5) نه اینکه اگر آدم(ع) از آن میوه نمی خورد هرگز به زمین نمی آمد.

نکته سوم:
امانت پذیری انسان هم ناظر به استعداد وظرفیت ویژه انسان برای کسب کمالات و پذیرفتن ولایت الهی است، که در این کمال هیچ موجودی همتای انسان نیست(6) یعنی انسان ویژگی دارد که او را متمایز از سایر موجودات، و اشرف مخلوقات ساخته است که سایر مخلوقات از آن بی بهره هستند.
بنابراین آیه شریفه ی فوق ربطی به حضرت آدم(علیه السلام) ندارد بلکه نوع انسانی مراد است.



پی نوشت ها:
1. طه:117/20.
2. بقره:36/2.
3. اعراف:7/ 22و24.
4. بقره:30/2.
5. طباطبایی، محمد حسین، ترجمه المیزان، ترجمه سيد محمد باقر موسوی همدانی، نشر اسلامی جامعه مدرسین، قم، چاپ پنجم، 1374ش، ج1، ص195و196.
6. همان، ج16، ص525.

http://www.askdin.com/showthread.php?t=46731&p=979442&viewfull=1#post979442