پرسش:
چیزی که از راه رودربایستی گذاشتن شخص به دست آیدحکم غصب را دارد، آیا حدیثی با این مضمون وجود دارد؟
پاسخ:
در باره جمله" المأخوذ حیاء كالمأخوذ غصبا"که مورد پرسش قرار گرفته است،نمی توان قاطعانه نظر داد که روایت باشد. اما یکی از تفاسیر آن، برگرفته از حدیث شریف پیامبر صلوات الله علیه است که فرمود: "لا يَحِلُّ مَالُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ إِلَّا بِطِيبِ نَفْسِهِ"(1)یعنی:مال نمی تواند مال مسلمانی (برای دیگری)حلال باشد مگر با رضایت خاطر او.
این توضیح لازم است که روایت شریف، تفاسیر متعددی دارد و مقصود در این جا پرداختن به بعد خصوصا فقهی آن نیست که در جای خود پاسخ دارد. بلکه تبیین موضوع اخلاقی آن است.
بنا بر این، جمله "بطیب نفسه " که در روایات متعدد آمده است،بر لزوم حیا مندی مسلمانان دلالت دارد. علاوه، در باطن این روایت معنایی قرار دارد که دستاویز علما شده است. گویا مقصود این است که نمی توان از کسی در حالی که او را در رو در بایستی قرار داده است، مالی را گرفت.زیرا آن شخص از روی ناچاری و به ظاهر مجبور به دادنش می شود، ولی از ته دلش راضی نیست و این یعنی غصب.
هدف از توصیه معصومین سلام الله علیهم اجمعین به این حدیث، توجه به حیا مندی مسلمانان است.یعنی دیگران را در رو در بایستی قرار ندهید تا مجبور شوند به شما مالی بدهند.در این صورت مال به دست آمده گویا حکم غصب را دارد.اما این که از نظر تکلیفی و شرعی واقعا غصب است یا نه،پاسخ آن را باید از منابع فقهی و فتاوای مراجع جویا شد.ولی به حتم این کار از نظر اخلاقی دور از حیا است.
پی نوشت:
1.علامه حلی، نهج الحق و كشف الصدق،لبنان،بیروت،دار الکتاب اللبنانی،سال 1982 میلادی،چاپ اول، ص 494
دیدگاه جدیدی بگذارید