پرسش:
اگر کسی خودش را به گروهی تشبیه کند دیری نمی شود خودش از همان گروه میشود آیا در مسائل معنوی هم همینطوراست؟
پاسخ:
درحكمت 207 نهج البلاغه حضرت علی علیه السلام ارزش همانند شدن با خوبان را اینگونه بیان می کنند:وَ قَالَ [عليه السلام] إِنْ لَمْ تَكُنْ حَلِيماً فَتَحَلَّمْ فَإِنَّهُ قَلَّ مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ إِلَّا أَوْشَكَ أَنْ يَكُونَ مِنْهُمْ .
و درود خدا بر او ، فرمود : اگر بردبار نيستي، خود را به بردبارى بنماى ، زيرا اندك است كه خود را همانند مردمى كند و از جملة آنان به حساب نيايد.(1)
در واقع حضرت با این بیان می خواهند میزان تاثیرپذیری زیاد انسان را در همانند شدن به واسطه ی پیروی از اوصاف بیان نمایند.خواه ناخواه اگر انسان مدتی با خلق وخویی مانوس شود ویا از رفتاری تقلید کند ویا با شخصی همنشین شود آن خلق وخو ورفتار بر روی عملکرد انسان تاثیر زیادی دارد.این مساله هم در امور مثبت وخلق وخوی های معنوی صادق است وهم در امور منفی ورفتار ناشایست.حتی در نوع لباس پوشیدن نیز اگر انسان تبعیت از قوم وگروهی کند ممکن است کم کم خلق وخوی آنها را نیز در خود پیاده کند.پس بهتر است ما برای تاثیرپذیری سراغ اخلاق الهی ورفتار اسلامی برویم وبا همانند کردن خود به این نوع اخلاق ورفتار، کم کم خود را در زمره ی دینداران واقعی قرار دهیم.همانطور که حضرت به عنوان نمونه به صفت حلم اشاره فرموده اند وتبیین کرده اند که اگر مدتی انسان تظاهر به حلم وبردباری کند این فضیلت اخلاقی در وجودش متجلی خواهد شد.چرا که یکی از شگفتی‌های روح انسان، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری درون و برون بر یکدیگر است .بنابراین چون ظاهر در باطن مؤثر است، گاهی میتوان از راه ایجاد تغییرات بیرونی به تحولات درونی رسید..
ظاهر و باطن انسان دو جهان مستقل و جدا از هم نیستند بلکه میانشان ارتباطی محکم وجود دارد.
حتی به همین جهت تشبه به کفار در دین اسلام ممنوع است. امام صادق (ع) فرمودند:
أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى نَبِیٍّ مِنْ أَنْبِیَائِهِ قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ لَا یَلْبَسُوا لِبَاسَ أَعْدَائِی وَ لَا یَطْعَمُوا مَطَاعِمَ أَعْدَائِی وَ لَا یَسْلُکُوا مَسَالِکَ أَعْدَائِی فَیَکُونُوا أَعْدَائِی کَمَا هُمْ أَعْدَائِی؛
خدای عز و جل به یکی از انبیا وحی کرد به مؤمنان بگو لباس دشمنان مرا مپوشند و غذای دشمنان مرا نخورند و به راه دشمنان من نروند که از دشمنان من خواهند شد.(2)
منتها تفاوتی که این نوع تظاهر در عمل ورفتار با مساله ی ریا دارد در نیت وانگیزه ی این امر خلاصه می شودکسی که ریا می کند در پی این است که عملش را به گونه ای جلوه دهد که دیگران را خوش آید ودر واقع به جای اخلاص در عمل، کسی را در نیت وانگیزه اش شریک آورده است.چرا که هر عملی که به قصد اطاعت پروردگار و رضایت او انجام گیرد، عبودیت اوست و هر چه بهقصد دیگری باشد بندگی غیر خداست. اما زمانی که انسان خودش را شبیه منتظران واقعی ویا مومنان واقعی می کند وقصد ونیتش خوشایند مردم نیست بلکه فقط در پی این است که کم کم بتواند با قرار گرفتن در این مسیر،به دنبال کسب خلق وخوی معنوی آنها باشد ودر واقع می خواهد از آنها تاثیر نیک بپذیرد در این حالت عمل او نه تنها مذموم نیست بلکه ممدوح شمرده می شود.
1 حکمت 207 نهج البلاغه
2 (شیخ صدوق، محمد بن علی ابن بابویه، من لایحضره الفقیه. قم، انتشارات اسلامی، الطبع الثالث، 1413 ه.ق، ج1، ص 252.).
دیدگاه جدیدی بگذارید