سؤال:
فرض کنید در زمان قیام بر حق امام حسین (ع) وقتی که شیعیان صدای دعوت امام حسین (ع) را شنیدند یکی از همین شیعیان پدر یا مادری داشت (البته به فرض) که حتما به مراقبت و رسیدگی او نیاز داشتند حال از یک طرف باید به دعوت امام حسین (ع) لبیک گوید و از یک طرف مراقب پدر و مادر خود باشد (که هر دو واجب هستند) در اینجا چه باید کرد؟
پاسخ:
در مواردی که دو امر واجب با هم تداخل پیدا می کنند باید به عملی توجه کرد که از اهمیت بیشتری برخوردار است، این عمل مهم در هر مثالی ممکن است تفاوت کند.
اما در مثالی که مطرح کردید، فرد می‌تواند به سوی امام حرکت کند (اگر پدر و مادرش یارای کمک کردن در جنگ ندارند، لازم نیست همراه شوند) آن فرد خدمت امام می‌رسد و اگر امام صلاح بداند، از او در جنگ استفاده می‌کند و اگر صلاح نداند، او را به سوی پدر و مادرش باز می‌گرداند تا از آنها مراقبت کنند.
البته این مسئله نیز وجود دارد که برخی از افراد از جنگ معاف هستند که بررسی دقیق‌تر آن به مباحث فقهی منجر می‌شود و در اینجا تنها اشاره‌ای به این مطلب می‌کنم و بحث بیشتر در این باره، نیازمند تشکیل موضوعی جدید و بحث با کارشناس محترم فقهی است:
«وجوب جهاد ابتدایی منوط به تحقق این شرایط است: بلوغ، عقل، آزاد بودن (حریت)، مرد بودن و معذور نبودن.
بنابر این، جهاد ابتدایی بر نابالغ، دیوانه، برده، زن، پیر مرد و معذور از شرکت در امر جهاد، مانند کور، زمین‌گیر نقص عضو و بیمار ناتوان از سوار شدن بر مرکب و دویدن و همچنین فقیر ناتوان از تأمین مخارج خانواده خویش و نیز هزینه‌های راه و تهیه سلاح، واجب نیست. همچنین جهاد از عهده کسی که پدر و مادرش راضی به شرکت کردن او در جهاد نیست، برداشته شده است، مگر آنکه جهاد برای او واجب عینی باشد. فقها در‌باره ضرورت اجازه گرفتن از پدر و مادر مشرک، و نیز اجداد خود و نیز در‌باره لزوم اجازه گرفتن از طلبکار برای عزیمت به جهاد اختلاف نظر دارند. همچنین در‌باره اجیر گرفتن و نیز قراردادن جعاله برای جهاد اختلاف نظر وجود دارد.
علاوه بر شرایط یاد شده، شرط وجوب، بلکه مشروعیت جهاد ابتدایی، حضور امام (علیه السّلام) و حاکمیت وی، یا نایب خاص ایشان است.بنابر این، جهاد ابتدایی در عصر غیبت مشروعیت ندارد. لیکن برخی معاصران قائل به جواز آن با وجود فقیه جامع شرایط وحاکمیت وی شده‌اند». (1)
منابع:
1. برگرفته از ویکی فقه