پرسش:
میزان مهریه مطلوب از نظر اسلام چقدر است؟ مهریه حضرت فاطمه(سلام الله علیها) چقدر بود؟
پاسخ:
در منابع حدیثی و تاریخی، مقادیر مختلفی برای مهریه حضرت زهرا سلام‌الله علیها نقل‌شده؛ ولی بیش‌ترین مقدار، پانصد درهم است.(۱)(۲)
شایان گفتن است که برخی از این مقادیر درواقع، تعابیر مختلفی از یک مقدارند و برخی روایات نیز احتمالاً به بیان معادل مهریه اصلی پرداخته‌اند. در آن زمان، معمولاً مهریه را به‌صورت نقدی و هنگام ازدواج می‌پرداختند و چون امیرالمؤمنین مالی نداشت، ناچار شد زره خود را برای پرداخت مهریه بفروشد(۳) و آن‌هم زرهی بود که خود رسول خدا صلی‌الله علیه و آله در هنگام نبرد بدر به او داده بود.(۴)
ازاین‌رو، برخی همان زره را به‌عنوان مهریه معرفی کرده‌اند و برخی معادل آن را که حدوداً به ارزش یک شتر بوده بیان کرده‌اند و برخی نیز قیمت آن را به درهم.
مرحوم فتال نیشابوری (م ۵۰۸ ھ.ق) سه مقدار برای مهریه حضرت زهرا نقل کرده است: ۴۸۰ درهم،(۵) چهارصد مثقال نقره(۶) و پانصد درهم که خودش آن را صحیح‌ترین و برترین قول دانسته است.(۷)
مهر السنه
بر اساس روایات متعدّد و معتبری که در منابع حدیثی آمده، رسول خدا صلی‌الله علیه و آله مهریه همه دختران و همسران خود را (جز یک مورد استثنایی) به یک مقدار تعیین می‌فرمود که آن مقدار «مهر السنه» گفته می‌شود و طبق برخی روایات، این سنت پیامبر طبق دستور خداوند بوده است.(۸) مقدار مهر السنه بر اساس روایات متعددی که در این باره ذکرشده، «دوازده و نیم اوقیه نقره» معادل «پانصد درهم» بوده(۹) و در برخی روایات تصریح‌شده که رسول خدا برای هیچ‌یک از دختران و همسران خود، مهریه بیش‌تری تعیین نکرد و تنها مورد استثنا، همسرش ام‌حبیبه بود که نجاشی پادشاه حبشه به نیابت از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله از او خواستگاری کرده و چهار هزار درهم مهریه تعیین کرده بود، رسول خدا نیز همان مقدار پرداخت.(۱۰) ازاین‌رو، به نظر می‌رسد که مهریه حضرت زهرا سلام‌الله علیها نیز همان پانصد درهم بوده است. از نظر فقهی، مستحب است که مهریه بیش از این مقدار نباشد.
معادل امروزی مهر السنه
بر اساس پژوهشی که در مهرماه سال ۱۳۸۷ ھ.ش. انجام شد،(۱۱) معادل امروزی مهر السنه را به دو روش می‌توان محاسبه کرد: یکی از طریق محاسبه مقدار نقره‌ای که در روایات آمده است که حدوداً می‌شود ۱۵۰۰ گرم نقره خالص که با این مقدار می‌توان دو سکه تمام و یک ربع سکه بهار آزادی خرید.
روش دیگر، محاسبه مهر السنه بر اساس معادل آن به طلا است که می‌شود پنجاه مثقال شرعی طلا، معادل تقریبی بیست سکه تمام بهار آزادی.
پی‌نوشت‌‌ها:
۱. جباری، محمدرضا، سیره اخلاقی و سبک زندگی حضرت زهرا سلام‌الله علیها، دفتر نشر معارف، قم، چاپ سوم، ۱۳۹۲ ھ.ش، ص۱۰۲.
۲. برای منابع هر یک از این مقادیر، ر.ک: باوفا، محمدرضا، فاطمه زهرا سلام‌الله علیها والاترین الگو و بزرگ زنان جهان، تهران، فاتح خیبر، چاپ اول، ۱۳۹۵ ھ.ش، ص۸۴ _ ۸۵.
۳. ر.ک: گنجی شافعی، محمد بن یوسف، کفایه الطالب فی مناقب علی بن ابی‌طالب، تحقیق: محمدهادی امینی، تهران،دار احیاء تراث اهل‌البیت، چاپ اوّل، ۱۳۶۲ ھ.ش، ص۳۰۲.
۴. ر.ک: گنجی شافعی، همان، ۳۰۸.
۵. در روایتی که او از امام حسین علیهالسلام نقل می‌کند، آمده است: «لما زوّج فاطمه علیاً علی أربعمائه و ثمانین درهماً…»؛ فتال نیشابوری، محمد بن حسن، روضه الواعظین و تبصره المتّعظین، قم، انتشارات رضی، افست شده از نسخه چاپ نجف در سال ۱۳۸۶ ھ.ق، ص۱۴۶.
۶. در ضمن خطبه عقدی که فتال از زبان رسول خدا صلی‌الله علیه و آله نقل کرده، آمده است: «…قد زوّجتُک إیاها علی أربعمائه مثقال فضه إن رضیت یا علی…». همان، ص۱۴۷.
۷. می‌گوید: «و رُوی أن مهر فاطمه سلام الله علیها خمسمائه درهم و هو أصح من جمیع ما ذکرنا و أولی»؛ همان، ص۱۴۸.
۸ در روایتی که کلینی از امام کاظم علیهالسلام نقل کرده، آمده است: «…ثُمَّ أَوْحَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَی نَبِیهِ(ص) أَنْ سُنَّ مُهُورَ الْمُؤْمِنَاتِ خَمْسَمِائَهِ دِرْهَمٍ فَفَعَلَ ذَلِکَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله »؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج۵، ص۳۷۶ (باب السنّه فی المهور، ح ۷).
۹. ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد با همکاری عباس پسندیده، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، مترجم: حمیدرضا شیخی، قم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، چاپ هفدهم، ۱۳۹۶ ھ.ش (چاپ اول در سال ۱۳۸۷ ھ.ش)، ص۱۱۳.
۱۰. ر.ک: مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۹ ھ.ق، ج۱۰۰، ص۳۴۶ ۳۴۹.
۱۱. ر.ک: مقاله «پژوهشی درباره مهر السنه (مهر محمدی)»؛ به قلم عبد الهادی مسعودی در: تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، ص۱۱۲ ۱۱۶.