سؤال:
آیا علم رجال مورد تأیید عقل است؟
پاسخ:
یکی از ادله نافین علم رجال این است که: براى اثبات عدالت راهى وجود ندارد؛ و براى اثبات عدالت شخص بايد به كتاب‌های رجالى مراجعه كرد؛ اما واضح است كه هر مؤلفى مطالب خود را از كتابهاى ديگرى اخذ كرده است و اين راهى معقول براى اثبات عدالت نيست؛ چرا كه مكتوبات اعتبارى ندارد؟
در پاسخ باید گفت: نخست هنگامى كه انتساب تأليف كتابى به كاتب آن اثر ثابت شد و عدالت او نيز آن هم متواتراً و يا مستفيضا و يا به واسطه اطمينان عقلايى یعنی چنان كه روش عقلاست ثابت شد، آن اثر قابليت اعتماد را مىيابد و به همين خاطر است كه وصايا و اقرارهاى مردم در هنگامى كه به واسطه نوشتن ثبت می‌شود و یا دلايل كافى حاكى بر صدق آن وجود داشته باشد آن اثر قابل استناد خواهد بود.
مرحوم مامقانى در اين باره مىفرمايد: «مقصود از رجوع به علم رجال تحصيل ظن اطمينانى است كه طبق قاعده عقلايى ايجاد شده است». (1)
دوم، علاوه بر آن اعتبار قول رجالى، از باب شهادت نيست تا شروط شهادت در آن معتبر باشد و از اين رو شارع عدالت را وضع كرده است و از احراز آن گريزى نيست و الاّ وجود اين قيد شرعى و عقلانى عدالت لغو خواهد بود.
سوم، اقتضاى تشريع سهولت تحصيل و اطلاع بر اعتبار عدالت راوى است، در غير اين صورت اين مسأله مستلزم لغويت تشريع خواهد بود.
منبع:
1. مامقانی، عبدالله، تنقيح المقال، ج 1، ص 175. اين كتاب در اين باره مىگويد: «هو التثبت و تحصيل الظن الاطمينانى الانتظامى الذی انتظم امور العقلاء به».