پرسش: ادیانی که همدیگر را قبول ندارند و پیروان آنان نیز که همدیگر را تخریب می‌کنند. پس چطور انتظار دارید که غیر دینداران به طرفداران ادیان و خود این ادیان احترام بگذارند.
پاسخ:
مسئله احترام بین ادیان و پیروان ایشان، در قالب چند مسئله فرعی قابل طرح است و جدا نکردن این مسائل از هم موجب خلط و مغالطه میشود.
مسئله نخست اینکه دین اسلام چه نظری نسبت به ادیان دیگر دارد.
مسئله دوم اینکه پیروان دین اسلام نسبت به سایر ادیان چه نظری دارند.
مسئله سوم اینکه پیروان دین اسلام چه نظری نسبت به پیروان ادیان دیگر دارد.
بر اساس تعالیم دین مبین اسلام، ادیان ابراهیمی همگی دارای احترام و حقانیت هستند. در آیه 285 سوره بقره، بدین مسئله تصریح شده است که مومنان لازم است همانطور که به خداوند ایمان دارند، به ادیان آسمانی دیگر، پیامبران و کتابهای آسمانی آنان مومن باشند.
«آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ ۚ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ ۚ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا ۖ غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ»:
این رسول به آنچه خدا بر او نازل کرده ایمان آورده و مؤمنان نیز همه به خدا و فرشتگان خدا و کتب و پیغمبران خدا ایمان آوردند (و گفتند) ما میان هیچ یک از پیغمبران خدا فرق نگذاریم، و (همه یک زبان و یک دل) اظهار کردند که ما (فرمان خدا را) شنیده و اطاعت کردیم، پروردگارا، ما آمرزش تو را خواهیم و (می‌دانیم) بازگشت همه به سوی توست.
بر اساس این آیه شریفه مشخص میشود:
اولا: تمام ادیان ابراهیمی نزد خداوند معتبر هستند و حقانیت دارند:«...المومنون کل آمن بالله و .. و کتبه و رسله» بدین ترتیب، رسولان این ادیان، رسول خداوند هستند«رسوله» و کتابهایشان کتاب آسمانی از جانب خداوند«کتبه» هستند.
ثانیا: برای مومنان تمام این پیامبران را پیامبر الهی و بر حق میدانند:«لانفرق بین احد من رسله» بدین ترتیب، تکلیف دو مسئله نخست روشن میشود. البته این مسئله تنها بدان معناست که آن کتاب و پیامی که از جانب خداوند بر پیامبرش نازل شده است، حقانیت دارد و نزد خداوند معتبر است. بنابراین تا زمانی که استناد کتاب فعلی ادیان به خداوند مسلم نباشد و از تحریف مصنون نباشند، اعتبار و حقانیتی که اشاره شد، به این متون و کتابهای مقدس قابل سرایت نیست.
اما مسئله سوم. نظر پیروان دین اسلام نسبت به پیروان ادیان دیگر
بر اساس آیات قران کریم و روایات اهل بیت و همچنین سیره پیشوایان دینی، مسلمانان موظفند در عین اینکه حقانیت را منحصر به دین اسلام میدانند، نسبت به پیروان ادیان دیگر با مدارا برخورد داشته باشند. در آیه 8و9 سوره ممتحنه به وضوح تکلیف این مسئله روشن شده است.
«لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ * إِنَّمَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قَاتَلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَأَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ وَظَاهَرُوا عَلَىٰ إِخْرَاجِكُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ ۚ وَمَنْ يَتَوَلَّهُمْ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ»
خدا شما را از آنان که با شما در دین قتال و دشمنی نکرده و شما را از دیارتان بیرون ننمودند نهی نمی‌کند که با آنان نیکی کنید و به عدالت و انصاف رفتار نمایید، که خدا مردم با عدل و داد را بسیار دوست می‌دارد. و تنها شما را از دوستی کسانی نهی می‌کند که در دین با شما قتال کرده و از وطنتان بیرون کردند و بر بیرون کردن شما همدست شدند، زنهار آنها را دوست نگیرید و کسانی که با آنان دوستی و یاوری کنند ایشان به حقیقت ظالم و ستمکارند.
در این دو آیه بیان شده است که نیکی کردن و مدارا و عدالت ورزیدن با مخالفان وکافران نه تنها اشکالی ندارد بلکه موافق با عدالت است به همین جهت مداراگر با این افراد، مقسط دانسته شده است«یحب المقسطین». البته این حکم و دستور العمل مشروط بدان است که این کافران، با مسلمانان دشمنی و عناد نداشته باشند.