پرسش:
با توجه به استدراج، انسان، چطور متوجه شود که خداوند از او و اعمال او، رضایت دارد و در دنیا و آخرت هوای او را دارد؟
پاسخ:
واژه «استدراج»، برگرفته از آیه «وَالّذین کَذَّبوا بِایاتِنا سنستدرجُهُم مِن حَیثُ لا یعلَمون» (1) است و به معنای نزدیک شدن تدریجی به سوی هلاکت و نابودی در دنیا و یا آخرت است که به صورت خفا و ناپیداست. به عبارت دیگر، استدراج، تجدید نعمتی است بعد از نعمت دیگر بگونه‌ای که شخص و یا اشخاص و یا جامعه‌ای مورد عذاب غرق در مظاهر مادی و سرمست از نعمت های که یکی بعد از دیگری در اختیار شان قرار گرفته، به زیاده روی در معصیت و کفر و عناد می پردازد و به تدریج و بدون توجه به سوی هلاکت و نابودی نزدیک می شود و از خدا و نتایج کارهای خود غافل می گردد.
از امام صادق (علیه السلام) از معنای استدراج پرسیده شد. امام صادق (علیه السلام) در پاسخ، فرمود: «این درباره بنده‌ای است که گناه می‌کند و در اثر آن، نعمتهای تازه‌ای به او رو می‌آورد و این نعمتها او را از استغفار از گناهش باز می‌دارد.» (2)
به طور کلی، هر نعمت مادی و معنوی اعم از رفاه دنیوی یا توفیقات بندگی، دال بر استدراج نیست؛ بلکه استدراج، در جایی است که انسان نعمت روی آورده را از ناحیه قابلیت‌ها و توانایی‌های شخصی خود دانسته و لطف و کرامت پروردگار را در عطایای مادی و معنوی فراموش کند و از حمد و ثنا و شکر الهی غافل شود. تا هنگامی که انسان در صراط بندگی از اوصافی چون کبر و خودخواهی و عجب و تفاخر پرهیز نماید و همه موهبات را از ناحیه لطف حضرت حق دانسته و به طور دائم، در حال شکر و ثناء باشد، از استدراج در امان خواهد بود.
یکی از یارن امام صادق (علیه السلام) عرض کرد: من از خداوند مالی طلب کردم به من روزی فرمود، فرزندی خواستم به من بخشید، خانه‌ای طلب کردم به من مرحمت کرد، من از این می‌ترسم نکند این، استدراج باشد! امام صادق (علیه السلام) فرمود: «اگر اینها توأم باحمد و شکر الهی است، استدراج نیست.» (3)
منابع و مآخذ:
1. اعراف: 7/ 182.
2. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 2، ص 452، ح 1.
3. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 5، ص 397.
دیدگاه جدیدی بگذارید