پرسش:
ترکان عثمانی چه زمانی به وجود آمدند؟ آیا دارای تمدن بودند؟ چرا آنان را عثمانی میگویند؟ مذهب آنان چیست؟ علویان چه کسانی هستند؟
پاسخ:
"عثمانیان" از ترکان آسیای‌میانه که از شمال به "سیبری" و سرزمین یخبندان و از مشرق به دریا منتهی می‌شود، بودند. از این رو، تنها دو کانون حرکت جنوب و غرب برای آسیای میانه وجود داشت. و از طرفی، به دلیل سردی هوا و محدود بودن امکانات اقتصادی، راهی جز مهاجرت برای ترکان که جمعیتشان نیز رو به افزایش بود وجود نداشت. آنها همواره به نقاط آباد و ثروت‌خیز مناطق جنوبی و غربی حمله می‌کردند.
گروهی از ترکان پیش از ظهور اسلام از "سیحون" و "جیحون" و "دریاچه آرال" گذشته و به دریاچه "مازندران" رسیده بودند. آنها به هنگام ظهور اسلام با روحیه جنگجویی، اسب‌سواری و تیراندازی و چابکی به سمت "خراسان" و "ایران" حمله کردند و از این رو، دو قوم قدرتمند "ترکان" و "اعراب" باهم روبرو شدند. مسلمانان با مزیت فرهنگی و ایدئولوژی کارآمد در پرتو اسلام، دارای انسجام و وحدت بودند، اما "ترکان" ایدئولوژی و فرهنگ منسجمی نداشتند و به صورت پراکنده عوامل طبیعت را مورد پرستش قرار می‌دادند و بجز قومیت از عامل قوی وحدت‌بخش دیگری برخوردار نبودند، "مسلمانان" توانستند آنان را جذب فرهنگ خود نموده و رفته رفته پذیرای اسلام کنند.
ترکها در قالب حکومتهای مختلفی وارد "ایران" و کشورهای دیگر شدند از جمله آنها "سلجوقیان"، "غزنویان" و "خوارزمشاهیان" هستند. هنگامی که "عباسیان" با نفوذ همه جانبه "آل بویه" شیعی، به حیات خویش ادامه می‌داد، "طغرل بیک" سلجوقی با تصرف "بغداد" و حذف "آل بویه"، حاکمیت خود را با رویکرد به مذهب حنفی بر "عراق"، "ایران" و "سوریه" اعمال نمود و پسرش "آلپ ارسلان"، گامی فراتر نهاد و ترک‌های سلجوقی را برای اقامت به سرزمین "آناتولی" کوچ داد.
امپراتوری سلجوقی که با زندگی عشایری و تمایل ذاتی به کوچ‌نشینی، دیگر قادر به اداره قلمرو وسیع خود نبود، به تدریج رو به ضعف نهاد. درگیری با جنگجویان "صلیبی"، که به منظور دست‌یابی به "فلسطین"، "آناتولی" را مورد تاخت و تاز خود قرار داده بودند، نیز بر سرعت انحطاط این قوم افزود. سرانجام در اواخر قرن سیزدهم میلادی به دنبال تهاجم اقوام "مغول"، این امپراطوری تجزیه و به کشورهای مستقلی تقسیم گردید. یکی از کوچک‌ترین آنها مملکت "ترکان عثمانی" بود که در جوار مرز بقایای حکومت "بیزانس" در روم شرقی در شهر "سوگوت" و پیرامون آن استقرار یافته بودند. (1)
وجه تسمیه "عثمانی"
تاریخ نویسان، "عثمان" فرزند "ارطغرل"، را بنیانگذار حکومت عثمانی می‌دانند. سلطان "علاءالدین سلجوقی" امارت "سوگوت"، را که در شمال غربی "آناتولی" و در مرز امپراتوری "بیزانس" بود، به "ارطغرل" سپرد. "ارطغرل" به یاری گروهی از "ترکمنان" از مرز پاسداری می‌کرد و چون دیگر جنگاوران به سرزمین "بیزانس" می‌تاخت. فرزندش "عثمان به جای پدر نشست و دودمان "عثمانی را که از نام خود برگرفته بود، بنیان نهاد. (2)
"عثمان بیک" که در ابتدا تابع "سلاجقه" بود، در سال ۱۲۹۹، مقارن با ضعف دولت "سلجوقی"، استقلال قوم خود را از حکومت "سلجوقی" اعلام نمود و ممالک تحت نفوذش را در شمال غربی "آناتولی"، توسعه بخشید و به تدریج بر کلیه مناطق تحت حکومت "سلجوقی"، تسلط یافت و با دولت روم شرقی "بیزانس" هم‌جوار گردید. "عثمان بیک" و "۳۶" پادشاه خاندان "عثمانی" در فاصله سال‌های ۱۲۹۹ تا ۱۹۲۲ تحت عنوان امپراتوری عثمانی بر قلمرو وسیعی حکم راندند. (3)
بنابر این "ترکان عثمانی" از طایفه ای بودند که زیر مجموعه ترکان سلجوقی به حساب می آمدند و پس از ضعف "سلاجقه" آنها خود مختار و مستقل شدند، آن هم در قرن هفتم هجری پس قدمت تاریخی آنان به این دوره باز میگردد و از تمدن کهنی برخوردار نیستند. حتی مناطق "آناتولی" و "ترکیه" فعلی محل اصلی و زادگاه آنان نبوده است. آنان را عثمانی میگویند چون فرزند "ارطغرل" به نام "عثمان" این حکومت را تاسیس نمود.
مذهب ترکان
مردم کشور "ترکیه،" غالبا از "اهل سنت" هستند از مسلمانان "ترکیه" حدوداً ۷۵ تا ۸۵ درصد مردم سنی و ۱۵ تا ۲۵ درصد هم علوی هستند.از میان اهل سنتِ "ترکیه"، حنفی‌ها بزرگترین گروه محسوب می‌گردند که عمدتا در مرکز و غرب ترکیه ساکنند. شافعی‌ها با جمعیتی کمتر در مناطق شرقی ترکیه، مستقر شده و اکثرا کرد هستند.
بنابراین، آنها سنی مذهب بوده و پیرو ابوحنیفه میباشند.
علویان ترکیه
یکی از گروه‌های منسوب به شیعه در ترکیه که از حیث اعتقادات، شیعه اثنا عشریاند، اما به سبب تأثیرپذیری از عقاید باطنی و فاصله‌گرفتن از فقه جعفری، در مرحله عمل از اثنیعشری دور افتادهاند. بر اساس برخی نظریه‌ها، نام "علوی"، حدود ۲۵۰ سال پیش، توسط "عثمانیها" بر "علویان" "ترکیه" نهاده شد تا آنان را از شیعیان جدا کنند. به سبب آنکه خاستگاه "علویان" در "آناتولی" (نام تاریخی قسمت آسیایی ترکیه) بوده است، در برخی موارد به آنان "علویان آناتولی" نیز گفته می‌شود. بر اساس برخی آمارها، "علویان" حدود ۳۰ درصد جمعیت "ترکیه" را تشکیل میدهند.
گزارش های تاریخی، پیشینه "علویان آناتولی" را به دو دوره تقسیم کردند: دوره پیش از حکومت عثمانی و دوره پس از امپراطوری عثمانی.
دوره اول قبل از عثمانی
پس از حمله "مغول"، "ترکمن‌های" ساکن در آسیای میانه به "آناتولی" (ترکیه امروزی) هجرت کردند که در میان آنان پیروان اهل بیت (علیهم السلام) نیز بودند. آنان که آگاهی چندانی از
شریعت و فقه اسلام نداشتند، با اثرپذیری از تصوفی که در آن سرزمین رواج داشت، "بکتاشی گری" و "علوی‌گری" امروز "ترکیه" را بنیان نهادند.
این گروه بیشتر شامل مهاجرانی میشد که پیش از مهاجرتشان به اراضی "آناتولی"، در "خراسان ایران" سکونت داشتند. در مقابل، گروه دیگری نیز از ترک‌های آسیای میانه بودند که به "آناتولی" هجرت کردند. این گروه با "عباسیان" روابط نزدیکی داشتند و به همین سبب، مذهب "اهلسنت" در بین آنان رواج پیدا کرد. از سوی دیگر پس از فروپاشی حکومت "آل بویه"، جمعی از علویانی که در حکومت ایشان می‌زیستند، از قرن ۱۰ میلادی به بعد به "سوریه" و جمعی دیگر نیز به سواحل "دریای مدیترانه" مهاجرت کردند. "علویان" که در دوره کنونی در شهرهای "آنتاکیا"، "آدانا"، "مرسین" و دیگر سواحل "دریای مدیترانه" زندگی میکنند، از نسل همان علویانی هستند که پس از دوره "آل بویه" به "سوریه" مهاجرت کرده بودند که به آنان "علویان سوریه" گفته می‌شود. (4)
علویان دوره حکومت عثمانی
عثمانیها برای تقویت حکومت خود و برای وحدت بخشیدن به جامعهای که از اقوام متنوع و مذاهب متعددی تشکیل شده بود، به رهبران "صوفی" که از نفوذ بالایی در میان مردم برخوردار بودند، متوسل شدند. (5) در همین راستا آنان روابط گرمی با پیروان "علویان بکتاشیه" و "دراویش" این فرقه که در آن دوره تنها مکتب صوفیگرایانهای بیش نبود، برقرار کردند. این روابط به گونهای بود که طبق برخی گزارشها، هسته اصلی ارتش عثمانی با نام قشون "ینیچری"، در سال 1363میلادی در "خانقاه بکتاشیه" بنیان نهاده شد. (6)
پی نوشت:
- پروند، شادان، و سبحانی، زهرا، زمینه شناخت جامعه و فرهنگ ترکیه، مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی بین الملل، ص 41-42
- سینیج، وین وو، تاریخ امپراطوری عثمانی، ترجمه سهیل آذری، کتابفروشی تهران، ص6، ص 10-12
- همان
- دونمز، نوری، علویان ترکیه، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، 1389ش، قم، ص 17-18
- مهدی جمالی فر، مقدمهای بر شناخت جامعه علویان ترکیه،انتشارات امیرکبیر، 1391ش، تهران، ص 25
- مهدی جمالی فر، ص 27
http://www.askdin.com/showthread.php?t=64647&p=1014697&viewfull=1#post10...