رعایت حقوق همسر اول بعد از ازدواج موقت

پرسش:

خانمی هستم که مدتی است به عقد موقت مرد همسرداری در آمده ام. آیا همسر اول ایشان حق دارد از من ناراضی باشد؟ یعنی حقی از او بر گردن من است؟


پاسخ: در این پاسخ به دنبال بررسی این مسئله از نظر اخلاقی هستیم و وارد ابعاد حقوقی و یا بررسی آن از نظر شرعی نمی شویم. احکام حقوقی و فقهی به خاطر رسالتی که در تنظیم روابط اجتماعی و تسهیل امور مردم دارند از نوعی تعمیم برخوردارند که ممکن است تا حدی خصوصیات موارد کمتر در نظر گرفته شود. اما در بررسی اخلاقی هر مورد میتواند حکم خاص به خود را داشته باشد و همه تفاوت ها و خصوصیات در نظر گرفته میشود.

اینکه با ازدواج موقت مرد، همسر دوم مدیون همسر اول میشود یا خیر؟ تا حد زیادی بستگی به بجا بودن ازدواج دوم دارد. ازدواج دوم(موقت) میتواند به انگیزه های مختلف از طرف مرد و زن و در شرایط متفاوتی انجام شود و همه این تفاوت ها در قضاوت نهایی درباره آن موثر خواهد بود. در ادامه به بررسی این شرایط میپردازیم:

وضعیت همسر دوم و نیاز او به ازدواج
ازدواج حق طبیعی هر انسان و یکی از نیازهای اساسی اوست. تجرد همانطوری که برای یک مرد میتواند سخت و آسیب زا باشد برای یک خانم نیز میتواند آسیبهای روحی، اخلاقی، معیشتی و .... به دنبال داشته باشد. جامعه ای را تصور کنید که تعداد مردهای آن جامعه از تعداد زنها کمتر است. این میتواند به دلیل عدم توازن در توالد دختر و پسر و یا خطرات شغلی منجر به فوت آقایان باشد. اگر در این جامعه همه زنان بخواهند از حق ازدواج برخوردار باشند چه چیزی جزء ازدواج مجدد و موقت میتواند چنین حقی را تامین کند؟
برای اینکه بتوان به درستی به این سوال پاسخ داد باید بتوان از نگاه شخصی و منافع فعلی خودداری کرد و نگاهی جمعی و کلان داشت.


امکان یا عدم امکان ازدواج او با فرد مجرد
نیاز یک زن به ازدواج(نیاز حمایتی، معیشتی، عاطفی، غریزی و ...) نیازی معقول و در خور پاسخ است و برای تامین آن در سطح وسیع تری از افراد جامعه ازدواج مجدد و موقت تشریع شده است. اما باید توجه داشت که این دو نوع ازدواج به عنوان یک اصل و توصیه در ادبیات دینی مطرح نیست بلکه به عنوان جواز و اباحه مطرح است. بنابراین اولویت یک خانم باید ازدواج با یک پسر و یا مرد مجرد باشد. چنین ازدواجی دو نفر را از حالت تجرد بیرون می آورد بر خلاف ازدواج مجدد و موقت که تنها برای زن چنین حاصلی را به دنبال دارد.

وظیفه شناسی همسر اول در قبال مرد و یا عدم وظیفه شناسی او
همانطوری که یک زن میتواند نیاز خود در داشتن یک همدم را از طریق ازدواج تامین کند یک مرد نیز همین حق را دارد. بنابراین گاهی مجوز اخلاقی برای یک ازدواج موقت و یا مجدد، تامین نشدن نیازهای مرد در زندگی اول است. چیزی که با منتفی بودن آن چنین ازدواجی حداقل از نظر اخلاقی بدون وجه خواهد بود.

راوی میگوید: از امام کاظم(علیه السلام) درباره متعه پرسیدم. حضرت فرمود:
«هِيَ‏ حَلَالٌ‏ مُبَاحٌ‏ مُطْلَقٌ لِمَنْ لَمْ يُغْنِهِ اللَّهُ بِالتَّزْوِيجِ فَلْيَسْتَعْفِفْ بِالْمُتْعَةِ فَإِنِ اسْتَغْنَى عَنْهَا بِالتَّزْوِيجِ فَهِيَ مُبَاحٌ لَهُ إِذَا غَابَ عَنْهَا؛ متعه به طور مطلق برای کسی است که خداوند به وسیله ازدواج دائم او را بی نیاز نکرده باشد. اما اگر دارای همسر است وقتی برای او متعه حلال است که همسرش غایب باشد.»(1)


پیش بینی و در نظر گرفتن آثار منفی و یا مثبت ازدواج مجدد بر زندگی اول مرد
ازدواج دوم مرد بدون شک آثار و تبعاتی برای زندگی اول او خواهد داشت. آسیب های این ازدواج برای زندگی اول حداقل در سه جهت قابل دسته بندی است.

دسته اول از آسیب ها تاثر و آزردگی روحی است که برای همسر اول ایجاد میشود. اما این آزردگی بیشتر از اینکه منشا درونی داشته باشد منشا بیرونی دارد. به عبارت دیگر فرهنگ حاکم بر یک جامعه و نوع نگاه ها و برچسب هایی که به چنین زنی زده میشود او را بیش از پیش متاثر و ناراحت میکند. طبیعتا راهکار اصلی در مدیریت این مشکل نیز اصلاح فرهنگی است.

آسیب های نوع دوم از ناحیه بی عدالتی مرد در تامین حقوق مادی و معنوی همسر اول ایجاد میشود. این بی عدالتی به هیچ عنوان پذیرفته نیست و اصل مشروعیت ازدواج مجدد برای مرد وابسته به رعایت این عدالت است. در قرآن کریم آمده است:

«فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُوا فَواحِدَة؛ اگر (حتی) بترسيد از اينكه نتوانيد در مساوات میان زنها عدالت را رعایت کنید، پس بيش از يك زن نگيريد.»(2)

آسیب نوع سوم از ناحیه بی عدالتی در توجه عاطفی و علاقه درونی حاصل میشود که متاسفانه برای بسیاری از مردها اجتناب ناپذیر است.


میزان رعایت حقوق همسر اول بعد از ازدواج موقت
در ازدواج موقت، زن حق نفقه، ارث و همخوابی ندارد و اگر هم مرد بخواهد داوطلبانه همخوابی و یا پرداخت نفقه داشته باشد باید به گونه ای باشد که با حق نفقه و همخوابی همسر اول در تعارض قرار نگیرد. برای دیدن توضیحات بیشتر به این لینک مراجعه کنید:
http://www.pasokhgoo.ir/node/61924


پی نوشت ها:

1.
کلینی، محمد بن یعقوب(329 ق)الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج‏5، ص452.
2. نساء، 3.

http://www.askdin.com/showthread.php?t=64523&p=1013406&viewfull=1#post10...