پرسش:
بر اساس نظر تخت گرایان، که با تمسک به دلایلی کرویت زمین را رد می کنند آیا این ادعا از لحاظ دینی هم مورد تأیید است؟
پاسخ:
امروزه غالب دانشمندان بزرگ علم فیزیک تحقیقاً و بيشتر مردم و پیروان ادیان الهی به کروی بودن زمین معتقدند. با این وجود، هنوز هم عده اي هستند که فکر مي کنند زمين تخت است؛ آدم هاي بي سوادي هم نيستند و جمع شان پراز مدعيان فيزيکدان و جغرافيدان است.(1) بحث علمی مربوط به مسطح یا کروی بودن زمین، از منظر علوم، بحثی اختلافی بین دانشمندان علم فیزیک، نجوم و جغرافیاست که باید در فضای خاص خود بررسی شود. اما از منظر دینی، بر اساس نظر محققان و مفسران دینی و قرآنی، کروی بودن زمین امری ثابت شده است که در ادامه به بررسی دلایل قرآنی هر دو گروهِ موافقان و مخالفان اشاره می کنیم:
یک. نقد و بررسی دلایل معتقدان تخت بودن زمین:
الف: دلیل اول: آیه شریفه: " و زمین را گستردیم و در آن کوههاى ثابتى افکندیم و از هر گیاه موزون، در آن رویاندیم "(2)"مد ارض" به معناى گستردن طول و عرض آن است، و اگر خدا زمین را نمی گستراند و تماماً از سلسله کوه ها پوشیده مى شد صلاحیت کشت و زرع و سکونت را نداشت و جانداران کمال حیات خود را نمى یافتند.(3)
ب: دلیل دوم: آیه شریفه: " آیا ما زمین را بسترى نساختیم؟(4) کلمه" مهاد" در این آیه به معنى مکان آماده و صاف و مرتب است، و در اصل از" مهد" به معنى محلى که براى استراحت کودک آماده مى کنند (اعم از گاهواره و یا بستر) گرفته شده است.(5) و از این رو به گهواره اى که براى کودک آماده می شود نیز مهد اطلاق شده است.(6) بنا بر این؛ مهد و مهاد، جائی است که مانند گهواره آماده پرورش است، نه اینکه به غلط برداشت شود که زمین تخت و مسطح است.
ج: دلیل سوم: تخت گرایان به آیه شریفه «حتىَّ إِذَا بَلَغَ مَغْرِبَ الشَّمْسِ وَجَدَهَا تَغْرُبُ فىِ عَيْنٍ حَمِئَةٍ وَ وَجَدَ عِندَهَا قَوْمًا؛ تا وقتی كه به غروب گاه خورشيد رسيد؛ آن را در چشمه اى گل آلود و سياه یافت که غروب مى كند؛ و نزد آن گروهی يافت.» (7) و سخن امیرالمؤمنین (علیه السلام): «خورشید در چشمه ای داغ و گل آلود غروب می کند.»(8) استناد کرده نتیجه می گیرند: با غیب شدن خورشید از دید ما، داخل مکان غروب نمی شود، بلکه از آسمان شهری به آسمان شهر دیگر وارد می شود و زمانی که به غربی ترین مکان زمین برسد داخل چشمه خواهد شد. در نقد و بررسی این مطلب گفتنی است: مراد از فرو رفتن خورشيد در چشمه گل آلود در كتب تفسيري آمده که به دو نمونه اشاره می کنیم: یک. تفسیر مجمع البيان: ((منظور اين نيست كه به محل غروب خورشيد رسيده است، زيرا هيچ كس به آنجا نمي رسد. در آنجا احساس كرد كه گويا خورشيد در چشمه اي گل آلود و تيره رنگ فرو مي رود. اما خورشيد در آب نمي نشيند، بلكه در آسمان است... .))(9) دو. تفسير احسن الحديث: ((اين دو آيه در بيان سفر اول ذو القرنين است و نشان مي دهد كه او در سفر مغرب به كنار دريايي رسيده كه آب آن در اثر لجن ها سياه ديده مي شد و بيننده خيال مي كرد كه آفتاب در آن غروب مي كند، در حالی که اين يك امر عادي است... .))(10)
د: دلیل چهارم: به روایات آسمان و زمین های هفت گانه در کلام امام رضا (علیه السلام) استناد می کنند، در حالی که وجود آسمان های هفتگانه و زمین های هفتگانه که در آیات قرآن و روایات بیان شده، ارتباط مستقیمی به تخت بودن زمین ندارد! امام رضا (علیه السلام) در حدیث مفصلی معنای خلقت آسمان ها و زمین های هفتگانه را بیان می کنند. در بخشی از این حدیث می فرماید: «آنچه ما می بینیم زمین دنیا و آسمان دنیا است، زمین دوم بالای آسمان اول است و فوق آسمان دوم قبه ای است و زمین سوم بالای آسمان دوم است، و بالای آسمان سوم قبه ای است. زمین چهارم بالای آسمان سوم است و بالای آسمان چهارم قبه ای است. زمین پنجم بالای آسمان چهارم است و بالای آسمان پنجم، قبه ای است. زمین ششم بالای آسمان پنجم است و بالای آسمان ششم قبه ای است. زمین هفتم بالای آسمان ششم است و بالای آسمان ششم قبه ای است. و عرش خداوند رحمان، بالای آسمان هفتم است. پس این است معنای کلام خداوند که می فرماید: "او خدایی است که هفت آسمان خلق کرد (روی هم) و همانند آن زمین را هم خلق کرد.»(11)
ه: دلیل پنجم؛ تمسک به فرازی از دعای عرفه امام حسین (علیه السلام): این فراز از دعای عرفه امام حسین (علیه السلام) «يا مَنْ كَبَسَ الاَْرْضَ عَلَى الْمآءِ وَ سَدَّ الْهَوآءَ بِالسَّمآءِ؛ اى كه زمين را بر آب فشرد، و هوا را به آسمان بست.» نیز بیانگر رازهای آفرینش و عظمت قدرت و تدبیر و هنرنمایی خداوند است، اینکه زمین را در مراحل آغازین تکوین و خلقت، داخل آب قرار داد و جوّ را سد و مانعی بر سر راه زمین و آسمان قرار داد تا انرژی های مورد نیاز مخلوقات زمین محفوظ بمانند. بنابراین، این مطلب نیز هیچ ارتباطی به تخت بودن زمین ندارد!!!
دو. دلایل قرآنی کروی بودن زمین:
1 - آیه اول: "شب را در روز مى پوشاند و روز شتابان آن را مى طلبد".(12) این آیه مى فهماند که شب، فراگیر روز است. یعنى همه آن مکان هایى را که روز بود شب فرا مى گیرد، و اگر زمین کروى نبود صحیح نبود بگوییم دائما شب روز را فرا مى گیرد، و آن را دنبال مى کند، زیرا در این صورت چند ساعتى شب به دنبال روز مى بود. و چون به انتهاى سطح زمین مى رسیدند، روز بر مى گشت و شب را دنبال مى کرد. و به عبارتى دیگر: در هر روزى یک روز شب به دنبال روز مى رفت ، و روز دیگر، روز به دنبال شب، پس این که قرآن به طور مطلق فرمود: شب به دنبال روز مى رود جز با کرویت زمین درست در نمى آید.(13)
2 - آیه دوم: "... شب را بر روز داخل مى کند و روز را بر شب ...".(14) در تفسیر این آیه آمده است : "اگر انسانى بیرون کره زمین ایستاده باشد و به منظره حرکت وضعى زمین به دور خودش و پیدایش شب و روز بر گرد آن نگاه کند، مى بیند که گویى به طور مرتب از یک سو نوار سیاه رنگ شب بر روشنایى روز پیچیده مى شود و از سوى دیگر نوار سفید رنگ روز بر سیاهى شب، نکته لطیفى در این تعبیر قرآنى، نهفته اینکه زمین کروى است و به دور خود گردش مى کند، و بر اثر این گردش، نوار سیاه شب، و نوار سفید روز، دائما گرد آن مى گردند."(15)
3– آیه سوم: "پس سوگند به پروردگار مشرقها و مغربها که ما تواناییم"(16) سید هبه الدین شهرستانی در تفسیر این آیه آورده است: « این آیه دلالت دارد بر کثرت مشرق ها و مغرب ها و کرویت زمین نیز مستلزم آن است که در هر نقطه از زمین برای گروهی دیگر مغرب باشد. پس کثرت مشارق و مغارب با قول به کرویت زمین سازگار می باشد.»(17) توضیح این که اگر زمین مسطح بود تنها یک مشرق و مغرب وجود داشت ولی جایی که زمین کروی و در حال چرخش باشد لازم است دارای مشرق ها و مغرب ها باشد. (18)
4 –آیه چهارم: "و به زمین که چگونه گسترده و هموار گشته است."(19) برخی از نویسندگان معاصر با توجه به این آیه و نیز آیات 137 سوره اعراف؛ 5 سوره صافات و 40 سوره معارج را دلیل کرویت زمین از نظر قرآن می دانند و آن را یکی از معجزات علمی قرآن تلقی می کنند. (20)
سه. دلایلی دیگر مبنی بر کروی بودن زمین:
۱- دلایل کروی بودن زمین در کتب علمی ذکر شده است. ۲- زمین اگر تخت باشد، حرکت وضعی نخواهد داشت و شبانه روز با نظم فعلی تحقق پیدا نمیکند. ۳- هواپیماهای مسافربری یا نظامی که به ارتفاع بالا میروند، افق کروی زمین را می بینند. ۴- در پرتاب موشکهای نظامی به فاصله های دور، محاسبات هدف گیری و پرتاب، در دو حالت تخت بودن زمین یا کروی بودن آن، متفاوت است. محاسبات فعلی که انجام می شود، بر اساس کرویت زمین است. ۵- حتی در بحث ارتباطات و امواج تلویزیونی و رادیویی، بحث کرویت زمین نقش دارد. چون امواج الکترومغناطیس به خط مستقیم حرکت میکنند و از «انحنای زمین» تبعیت نمیکنند. به همین خاطر است که برای فرستادن امواج به نقاط خیلی دور (قاره های دیگر) نیاز به ماهواره برای رله کردن امواج هست. اگر زمین تخت بود، امواج الکترومغناطیسی که بر خط صاف حرکت میکنند، به همه نقاط زمین می رسیدند و نیازی به ماهواره و رله کردن نبود. ۵- اکنون ماهواره های ارتباطی و جاسوسی متعددی گرد زمین میچرخند و در زندگی روزمره و نیز مسایل هواشناسی و ... نقش کاربردی دارند. اگر زمین کروی نبود، امکان گردش ماهواره به دور زمین اساسا قابل فرض نبود.
البته ناگفته نماند، اینکه زمین کروی و یا تخت باشد، جزو ضروریات اعتقادی نیست و خللی به ایمان و اعتقاد انسان وارد نمی سازد. اما آنچه مسلم است، بسیاری از دلایل متقن و محکم علمی از منظر دین، که بیانش گذشت، حاکی از کروی بودن زمین است.
پی نوشت ها:
1. برگرفته از مقاله احمق های قرن 21، سایت راسخون، با کمی تغییر.
2. حجر/ 19
3. طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، ج 12، ص 138 و 139، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ پنجم، 1417 ق؛ مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج 11 ، ص 52 و 53، دار الکتب الإسلامیة - تهران، چاپ اول، 1374 ش.
4. النبأ/ آیه 6.
5. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، پیشین، ج 26 ، ص 16 و 17.
6. مریم/ 29،کَیْفَ نُکَلِّمُ مَنْ کانَ فِی الْمَهْدِ صَبِیًّا.
7. کهف/ آیه 86.
8. عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیّاشی، محقق و مصحح: رسولى محلاتى، هاشم، المطبعة العلمیة، تهران، چاپ اول، 1380ق.، ج۲، ص۳۵۰/ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، الدرالمنثور، مکتبة آیت الله العظمی مرعشی نجفی، قم، 1404 ق، ج۵، ص۵۷.
9. شیخ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البيان في تفسير القرآن، به نشر آستان قدس رضوی، 1390 ش، ج15، ص120.
10. قرشی بنابی، علی‌اکبر، تفسير أحسن الحديث، ناشر: بنیاد بعثت، تهران - ایران سال ۱۳۷۷ ، ج6، ص266، بنقل از نرم افزار پاسخ - مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات، با کمی تغییر و تصرف.
11. بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج 5، ص 414، نشر بنیاد بعثت، تهران، 1416، ذیل آیه شریفه 12 طلاق.
12. " یُغْشِی اللَّیْلَ النَّهارَ یَطْلُبُهُ حَثِیثاً"، اعراف/آیه 54.
13. طباطبایى، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، موسوى همدانى، سید محمد باقر، ترجمه تفسیر المیزان، ج 10 ، ص 222، دفتر انتشارات اسلامى جامعه ى مدرسین حوزه علمیه قم - قم، چاپ پنجم، 1374 ش.
14. الزمر/ 5 : یُکَوِّرُ اللَّیْلَ عَلَى النَّهارِ وَ یُکَوِّرُ النَّهارَ عَلَى اللَّیْل.
15. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه ، پیشین، ج 19، ص 376.
16. معارج/ 40،" فَلا أُقْسِمُ بِرَبِّ الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِبِ إِنَّا لَقادِرُونَ".
17. رضائی اصفهانی ، محمد علی ، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن ، ص 188 و 189، انتشارات کتاب مبین ، چاپ سوم ، 1381 ش.
18. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، پیشین، ج 19، ص 13 و 14.
19. الغاشیه/ 20،و الی الارض کیف سطحت.
20. معتقدند: « مسطح بودن زمین، مانع کرویت آن نمی شود چرا که هر کره ای برای خود سطحی نیز دارد و از این روست که در هندسه کره را یکی از اقسام سطح به شمار می آورند ... .» گودرزی ، نجف ، مطالب شگفت انگیز قرآن ، ص 28 - 30؛ امین، احمد، کتاب راه تکامل، ج 7 ، ص 145؛ ماهنامه مکتب الاسلام ، سال 12 ، ش 11؛ نیازمند، ید الله، اعجاز قرآن از نظر علوم امروزی، ص 189، به نقل از : پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، رضائی، ص 190؛ اقتباس از سایت اسلام کوئست با کمی دخل و تصرف.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=64147&p=1006060&viewfull=1#post10...