سؤال:
خبر «موثق» یا خبر «موثق به»؛ کدامیک حجت است و مبنای عمل مشهور می‌باشد؟
پاسخ:
آن چه که «خبر موثق» بیان شده این است که:
خبر موثق، خبری است که هر چند بعضی از راویان آن غیر امامی‌اند، ولی از سوی عالمان رجالی توثیق شده‌اند. در چنین خبری لازم است راویان دیگر آن امامی و واجد شرایط اعتبار بوده و نیز سند خبر به امام (علیه السّلام) متصل باشد.
صاحب قوانین می‌گوید: خبر موثق به خبری می‌گویند که: همه راویان یا بعضی از آنان غیر امامی اما موثق باشند ـ علمای رجال آنان را توثیق کرده باشند ـ و سلسله سند آن به معصوم (علیه السّلام) برسد.
امّا ملاک حجیت خبر ثقه که دو نظر در مورد آن وجود دارد:
1. نظر مشهور
بعضی هم چون مرحوم شیخ انصاری، مظفر و مشهور اصولیون متأخر می‌گویند: ملاک حجیت خبر، مطلق وثاقت راوی است؛ یعنی همین قدر که به راست گویی راوی اطمینان باشد، می‌توان به آن حدیث عمل کرد، هر چند راوی عادل نباشد؛ بنا بر این، تنها اطمینان به دوری وی از دروغ گویی کافی است، اگرچه این که اطمینان و وثوق به متن روایت پیدا نشود (ثقه بودن راوی موضوعیت دارد). (1)
2. نظر دیگران
امّا عده ای دیگر، ملاک حجیت خبر واحد را وثوق و اطمینان به صدور متن روایت از معصوم علیه السلام می دانند، چه راوی خبر، ثقه باشد چه نباشد؛ یعنی وثوق و اطمینان به صدور روایت از معصوم موضوعیت دارد و ثقه بودن راوی طریق به آن است و بس، و خود آن، موضوعیت ندارد.
در جایی که وثاقت راوی ملاک باشد، به آن، خبر ثقه، و در جایی که وثاقت متن مورد نظر باشد، به آن، خبر موثق گفته می‌شود. (2)
منابع:
۱. مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج۲، ص ۸۱؛ انصاری، مرتضی، فرائدالاصول، ج ۱ ، ص ۱۲۵.
2. عاملی، حسن بن زین الدین، معالم الدین و ملاذ المجتهدین، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ص ۲۱۶؛ مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج ۲، ص ۸۱؛ حکیم، سید محمد سعید، المحکم فی اصول الفقه، ج ۳، ص ۲۸۷.