پرسش:
من پسر 3 ساله ای دارم که نسبت به پسرعمویش که یک و نیم ساله است، خیلی فرق دارد. پسرعموی فرزندم سر وقت غذا می خورد؛ بعد از ظهرها می خوابد؛ خیلی آرام به تنهایی بازی می کند. اما پسر من کاملا برعکس است. وقتی پسرعموی فرزندم را می بینم، عصبانی می شوم و با کوچک ترین اذیّتی، پسرم را کتک می زنم. پسرم مدام نِق می زند. آن قدر گریه می کند که فکر می کنم اصلا بازی کردن بلد نیست. لطفا راهنمایی ام کنید.
پاسخ:
روانشناسان با تنبیه بدنیِ کودک مخالف هستند. دلایل اصلی روانشناسان علیه تنبیه عبارتند از:
_ تنبیه در دراز مدت بی تاثیر است . تنبیه باعث می شود کودک موقتا رفتار را انجام ندهد و زمانی که دیگر تنبیه وجود نداشته باشد _ مثلا در محیطی که مادر نتواند کودک را تنبیه کند _ کودک دوباره رفتار نامطلوب را انجام می دهد. بنابراین گرچه تنبیه اغلب خیلی موثر به نظر می رسد ، در واقع تنها اثری ناپایدار بر جای می گذارد .
_ تنبیه آثار هیجانی نامطلوب به بار می آورد . کودکی که تنبیه می شود، از پدر یا مادری که تنبیه می کند می ترسد . حتی این ترس به اشیا و محیطی که تنبیه در آن صورت گرفته منتقل می شود و کودک علاوه بر ترس از مادر تنبیه گر در اتاقی که تنبیه می شود احساس ترس می کند.
_ تنبیه به کودک نشان می دهد که چه کار نکند؛ ولی به او یادنمی دهد که چه کاری درست است و باید انجام دهد. برخلاف تنبیه، استفاده از پاداش به کودک نشان می دهد رفتاری که انجام داده، مطلوب و خوشایند است و بنابراین آن را تکرار می کند.
_ تنبیه صدمه زدن به دیگران را توجیه می کند . وقتی کودکان تنبیه می شوند ، تنها چیزی را که می آموزند این است که در بعضی موقعیت ها صدمه زدن به دیگران جایز است .
_ تنبیه در کودکِ تنبیه شده نسبت به پدر و مادرِ تنبیه کننده و دیگران پرخاشگری ایجاد می کند .
_ تنبیه اغلب یک پاسخ نامطلوب را جانشین پاسخ نامطلوب دیگری می کند. برای نمونه ، کودکی که به سببِ ریخت و پاشِ چیزها تنبیه می شود ، یک بچه ی گریه کُن از آب در می آید.
در مورد گریه کردن های فرزندتان باید بگویم:
اگر كودك برای رسیدن به خواسته خود، چه درست و چه نادرست، شروع به گریه كردن و یا داد كشیدن بكند و از این راه بخواهد به خواسته ی خود برسد و والدینی كه به اصطلاح حوصله ی ندارند با دادن امتیاز ( رشوه ) به كودك ، او را ساكت می كنند ، باعث پرورش لجبازی در او می شوند. پس باید پدر و مادر از دادن هرگونه رشوه و پاداش به كودك در هنگام گریه به شدّت خوداری كنند.
البتّه تشویق برای كارهای خوب و مثبت كودك با رشوه دادن فرق دارد. تشویق باعث رشد اعمال نیك و حركت به سوی ترقِّی می شود. امّا باید توجّه داشت كه تشویق و پاداش ، باید به اندازه و درخور كار او باشد. وقتی فرزندتان با گریه چیزی را از شما می خواهد، قاطعانه به او بگویید:«خواسته ات را بدون گریه بگو. اگر دیدم که خوب است، آن را انجام می دهم. اما اگر دیدم خوب نیست، هر قدر گریه کنی انجام نمی دهم». در اجرای این کار مصمّم باشید و در برابر گریه های فرزندتان به هیچ وجه کوتاه نیایید.
گاهی بهتر است وقتی فرزندتان شروع به داد و بیداد می كند و می دانید خواسته اش نامعقول است، خیلی خونسرد و بی توجّه از كنار مسأله عبور كنید، به طوری كه یا متوجّه نشده اید و یا موضوع برایتان اهمّیّت ندارد. برای ترک عادت های نامناسب فرزند، شرط اول مقاومت و پایداری و جدّی بودن والدین است.
برای تشویق فرزند به رفتار مطلوب، می توانید از روش «اقتصاد ژتونی» استفاده کنید:
- اقتصاد ژتونی
در این روش ابتدا والدین با مشورت یکدیگر، موضوعات مهمی که از کودک می خواهند انجام دهد، در یک فهرست کوتاه - نهایتاً ده مورد - می نویسند. برای هر مورد امتیازی در نظر می گیرند. امتیازها را برای کودکانی که مدرسه می روند، با عدد می نویسند و برای کودکان کوچک تر با اشکال گل و میوه نشان می دهند و این فهرست را روی تابلویی می نویسند. سپس جایزه ای که کودک را خوشحال می کند، معین می کنند و امتیازی برای آن در نظر می گیرند که کودک با جمع کردن امتیازات، در مدت یک تا دو ماه بتواند به امتیاز آن جایزه برسد و به کودک می گویند:«وقتی امتیازاتت به ... رسید، برایت این جایزه را می خریم».
نکته: پدر و مادر به هیچ وجه نباید زودتر جایزه را بخرند و باید با هم کاملا هماهنگ باشند.
از مقایسه فرزندتان با کودکان دیگر خودداری نمایید. از نظر روانشناسی، کودکان به سه دسته تقسیم می شوند: کودکان آسان ، کودکان سخت و کودکان متوسط. کودکان آسان ، بچه هایی هستند که به راحتی هر کاری که به آنها بگویند، انجام می دهند و مقاومتی نشان نمی دهند. کودکان سخت کودکانی هستند که برای هر چیزی مقاومت می کنند و برای اینکه والدین، آنها را وادار به انجام هر کاری کنند، باید مدام با آنها بحث نمایند. کودکان متوسط از نظر رفتاری بین این دو گروه قرار می گیرند. یعنی در بعضی موارد مقاومت می کنند و در بعضی موارد آرام و سربه راه هستند. هر سه دسته از نظر روانی کاملا سالم هستند و اینکه جزء کدام گروه باشند، به طبیعت آنها بر می گردد.
http://www.askdin.com/showthread.php?t=63865&p=1006434&viewfull=1#post10...