پرسش:
آیا حضرت معصومه(سلام الله علیها) معصوم بوده‌اند؟
پاسخ:
بر اساس روایتی، لقب معصومه از سوی امام رضا - علیه‌السلام - به این بانوی عظیم الشأن اعطا گردید. امام رضا فرمود: «مَنْ زارَ الْمَعصومَةَ بِقُم کَمَنْ زارَنی؛(۱) هر کس معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسی است که مرا زیارت کرده است».
این تعبیر را امام پس از وفات آن بانو به کار برده‌اند و شاید دلالت بر این دارد که آن بانو، دارای مقام عصمت می‌باشند.
گفتنی است گرچه نصاب تام عصمت، یعنی عصمت مطلق اختصاص به چهارده نفر دارد، ولی ممکن است مراتب نازل از عصمت نصیب سایر افراد نیز بشود؛ زیرا گوهر اصلی انسان که روح او است، به گونه‌ای آفریده شده که اگر بخواهد، با تأمین برخی شرایط می‌تواند به قله بلند عصمت برسد.(۲)
بنابراین، خداوند هیچ کس را از رسیدن به مقام عصمت محروم نکرده است. از این رو، عصمت منحصر به پیغمبران و امامان معصوم(علیهم السلام) نیست؛ (۳) چنان که حضرت مریم(سلام الله علیها)، حضرت فاطمه(سلام الله علیها) و مخلصانی دیگر(۴) که نه پیامبر بودند و نه امام، به مقام شامخ عصمت دست یافتهاند.
از طرف دیگر، عصمت مراتب متعدد دارد. مراتب پایین‌تر عصمت که عصمت از گناه باشد، برای دیگران نیز دست یافتنی است. (۵) بنابراین، ممکن است که حضرت معصومه(سلام الله علیها) برخی از مراتب عصمت را داشته باشد؛ گرچه نمی‌توان گفت در چه مرتبه‌ای از عصمت بوده‌اند.
پی نوشت‌ها:
۱. معلم، محمد علی،فاطمة المعصومة(س)،(ص) ۶۵، بی‌تا، بی‌جا؛ محلاتی، ذبیح الله، ریاحین الشریعه، ج ۵،(ص) ۳۵، نشر‌دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۸۵ ش.
۲. جوادی آملی، وحی و نبوت در قرآن،(ص) ۲۰۱، نشر مرکز اسرا،قم،۱۳۸۱ ش.
۳. تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج ۹،(ص) ۲۰-۲۲، نشر مرکز اسرا، قم، ۱۳۷۸ش.
۴. علامه طباطبایی، المیزان، ج ۳،(ص) ۲۰۵، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
۵. سبحانی، جعفر، الالهیات، ج ۳،(ص) ۲۰۳- ۲۰۵، قم، نشر مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، ۱۴۲۳ ه. ق.