پرسش:
چرا دختران حق خواستگاری از پسر مورد علاقه خودشان را ندارند و از این کار منع می شوند؟ آیا خواستگاری کردن خانم از آقا به لحاظ دینی مورد تایید است؟
پاسخ:
در این خصوص باید به چند نکته توجه بفرمایید:
نکته اول:
درخواست ازدواج و خواستگاری از سوی دختر به لحاظ شرعی گناه و حرام نیست و ممنوعیت شرعی ندارد. بلکه یک توصیه اجتماعی است که نشأت گرفته از شناخت جنس مونث و مذکر است. به عبارت دیگر کسی این نحوه خواستگاری را از نظر قانونی و شرعی ممنوع نمی کند، بلکه این نهی یک توصیه است، بدین معنا که چنین خواستگاری ای به مصلحت دختر نیست. چرایی آن در نکات بعدی خواهد آمد.
اما نکته ای که باید توجه کرد این است که این قاعده قطعا استثناء پذیر است. به هر حال باید اهمّ و مهم کرد، ممکن است یک پسر (از سر عقل و منطق، نه احساسات) به قدری مورد خوبی برای ازدواج باشد که ضرورت پیشنهاد ازدواج به او مهم تر از آسیب های احتمالی آن باشد، مانند خواستگاری حضرت خدیجه(سلام الله علیها) از حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) طبق برخی روایات، یا خواستگاری حضرت شعیب(علیه السلام) از موسی(علیه السلام) برای دخترانش.
اما این امر با توجه به افراد و جامعه فرق می کند. به هر حال حتی اگر این امر ضرورت دارد و دختر لازم می داند که به پسری پیشنهاد ازدواج بدهد بهتر است از یک واسطه بهره ببرد تا بخشی از آن آفت های احتمالی که در نکات بعدی به آن اشاره خواهد شد کاهش یابد.
نکته دوم:
احکام متفاوت میان زن و مرد متکی به تفاوت در روحیات زن و مرد است. اگرچه ما نگاه متفاوت جامعه امروزی به خواستگاری دختر و پسر از یکدیگر را یک مسئله عُرفی و نشأت گرفته از آداب و سنن میدانیم، اما اینطور نیست که هر نگاه متفاوتی که جامعه دارد یک نگاه بی اساسی باشد، بلکه گاهی ریشه در فطرت و طبیعت انسان ها دارد. اینکه گفته می شود زن باید انتخاب شود و مرد انتخاب کند را بسیاری از انسان ها به خوبی در درون خودشان درک می کنند.
به هر حال این تفاوت از زوایای مختلف قابل طرح است:
الف) روحیه عاطفی زن
هیچ کسی نیست که از پاسخ منفی خوشحال شود. حتی پسرها هم که به لحاظ احساسات و عواطف خیلی قوی تر از دخترها هستند از شنیدن جواب «نه» ناراحت شده و آن را موجب تحقیر و کاهش منزلت خویش می دانند. طبیعتا دخترها که احساساتی تر بوده و در برابر این اتفاقات آسیب پذیرتر از پسرها هستند طبیعتا لطمه بیشتری از این پاسخ های منفی می شنوند. پسر ساخته شده برای بحران ها، برای مدیریت ها و دشواری ها و ناملایمات و دشواری های زندگی، اما زن اینگونه نیست، واقعا آسیب می بیند.
ب) مفهوم خواستگاری
خواستگاری یعنی اینکه انسان مورد توجه قرار گرفته است و این نوعی احساس برتر بودن و خواستنی بودن به انسان میدهد، به همین خاطر است که دختری که خواستگاران زیادی دارد با تعریف کردن آمار آنها به خود می بالد.
پیشنهاد ازدواج یعنی خود را در دسترس انتخاب دیگری قرار دادن، و این امر اگرچه به خاطر طبیعت بشر، شأن پسر را به عنوان خواهان کاهش نمیدهد اما قطعا شأن دختر را در نگاه پسر کاهش میدهد. یعنی اگر دختری به پسری پیشنهاد ازدواج بدهد خودش را در چشم پسر دست یافتنی نشان داده، و در چشم پسر بسیار تنزّل خواهد یافت. دختر خواستگار خیلی باید در نگاه پسر چشمگیر باشد یا پسر از جای دیگری او را بشناسد که به چنین درخواستی پاسخ مثبت بدهد وگرنه عموما موجب می شود پسر طاقچه بالا بگذارد!
چنین رابطه ای بین خواهان و خوانده طبیعی است، مثلا فرض کنید مردم الان صف می کشند برای اینکه فلان پزشک آنها را معاینه کند، حالا فرض کنید که این پزشک خودش برود سراغ یک آدم و بگوید اجازه بده تو را معاینه کنم! طبیعتا آن انسان اگر این پزشک را از راه دیگری نشناسد پیش خودش گمان می کند این پزشک هیچ بیماری ندارد و حالا سراغ من آمده است، و از چشم آن بیمار خواهد افتاد!
عمده اشکالات در عرصه حقوق زن و مرد این است که هر کدام از شناخت خود می خواهند دیگری را بشناسند و این مانع بسیار بزرگی در شناخت جنس مخالف است. مثلا از آنجا که دختر می بیند خواستگاری یک پسر از او، جایگاه آن پسر را در نگاه دختر کاهش نمی دهد، گمان می کند که برعکس آن هم اینگونه است، در حالی که دختر هر چه دست نایافتنی باشد به دست آوردنش برای پسر شیرین تر و جذاب تر است.
نکته سوم:
به هر حال همانطور که در پاسخ ها اشاره شد جامعه در بسیاری از موارد نگاه خوبی به پیشنهاد ازدواج از سوی دختر ندارد، اگر چه این نگاه به صورت افراطی اش هم قابل دفاع نیست! ولی به هر حال تا زمانی که این نگاه وجود دارد درخواست ازدواج از سوی دختر نه تنها او را به مرادش نخواهد رساند، بلکه او را قطعا دورتر خواهد کرد. بنابراین باید در انتخاب چنین مسیری بسیار محتاطانه عمل کرد.