پرسش:
در حدیث داریم که بخشی از روز خود را به آموختن علم و گوش دادن به نصیحت های عالمان دینی صرف کنید. می خواستم بدانم که مصداق این عالمان دینی کیستند و به چه کسانی باید اعتماد کرد و این که چگونه باید عالم دینی مورد اعتماد را تشخیص داد؟
پاسخ:
عالمان دینی دلسوز یا عالمان ربانی نشانه هایی دارند که در این فرصت، برخی از اوصاف عالمان راستین را از منظر امام خمینی (رحمة الله علیه) بررسی می کنیم:
الف: پرهیز از تجمل گرایی
یکی از ویژگی های لازم برای عالمان دینی پرهیز از تجمل گرایی است؛ چرا که عالمان اشراف گرا نمی توانند دغدغه خاطر محرومان و مستمندان جامعه را درک کنند و درد آنان را بفهمند. اساسا علاقه به تشریفات، یک عالم را از انجام وظایف انسانی و اسلامی باز می دارد و او را از مردم جدا می کند و بزرگ ترین آفت و مانع کمال انسان هاست.
امام خمینی (رحمة الله علیه) در این زمینه می فرمود:
«من اکثر موفقیت های روحانیت و نفوذ آنان را در جوامع اسلامی، در ارزش عملی و زهد آنان می دانم و امروز هم این ارزش نباید به فراموشی سپرده شود که باید بیشتر از گذشته به آن پرداخت. هیچ چیزی به زشتی دنیا گرایی روحانیت نیست و هیچ وسیله ای هم نمی تواند بدتر از دنیا گرایی، روحانیت را آلوده کند. چه بسا دوستان نادان یا دشمنان دانا بخواهند با دلسوزیهای بی مورد مسیر زهد گرایی آنان را منحرف سازند.»(1)
ب: الگو پذیری از اهل بیت (علیهم السلام)
رهبر کبیر انقلاب در رهنمودهایش عالمان دینی را به الگو پذیری از اهل بیت (علیهم السلام) توصیه کرده، می فرماید:
«ما یک کوخ چهار پنج نفری در صدر اسلام داشتیم و آن کوخ فاطمه زهرا (علیها السلام) است. از این کوخها هم محقرتر بوده، لکن برکات این چی است؟ برکات این کوخ چند نفری آن قدر است که عالم را پر کرده است از نورانیت و بسیار راه دارد تا انسان به آن برکات برسد. این کوخ نشینان در کوخ محقر، در ناحیه معنویات آن قدر در مرتبه بالا بودند که دست ملکوتی ها هم به آن نمی رسد و در جنبه های تربیتی آن قدر بوده است که هر چه انسان می بیند برکات در بلاد مسلمین هست و خصوصا در مثل بلاد ماها، اینها از برکت آنهاست. خود رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) که در رأس همه واقع است، زندگی کوخ نشینی داشته است. خیال نشود که یک اتاق، حتی یک اتاق نظیر اتاق متوسط این جامعه داشته اند. چند تا حجره داشته اند، حجره های محقر...، وقتی که در متأخرین از علما ملاحظه می کنیم می بینیم که «صاحب جواهر» یک همچو کتابی نوشته است که اگر صد نفر انسان بخواهند بنویسند، شاید از عهده برنیایند و این کاخ نشین نبوده. آن طور که نقل می کنند در آن وقتی که ایشان این کتاب را نوشته اند، سرداب در نجف نبوده، سرداب را «شیخ انصاری» از ایران برای نجف سوغات برده، یک منزل محقر داشتند و در یک اتاقشان باز بوده به یک دالانی ـ از قراری که نقل می کنند ـ که در آن هوای گرم نجف یک نسیمی، نسیم داغی می آمده است و ایشان مشغول تحریر «جواهر» بودند. از یک آدمی که علاقه به شکم و شهوات و مال و منال و جاه و امثال اینها دارد، این کارها نمی آید. طبع قضیه این است که نتواند. زندگی «شیخ انصاری» را همه شنیده یعنی بسیاری شنیده اند چه وضعی داشته است در زهد. اگر نبود آن وضع، نمی توانست آن شاگردهای بزرگ را تربیت کند و نمی توانست آن کتابهای ارزنده را تحویل جامعه بدهد.»(2)
ج: سنگربانان اسلام
عالمان شیعه در طول تاریخ از این سنگر معنوی دفاع کرده و با حضور خود آن را به عنوان یک پایگاه نیرومند اعتقادی حفظ کرده اند. امام خمینی (رحمة الله علیه)، اهمیت حضور در مسجد و رونق بخشیدن به اجتماعات آن را مد نظر قرار داده و در مورد وظایف عالمان دینی فرمود: «مساجد و محافل دینیه را ـ که سنگرهای اسلام در مقابل شیاطین هستند ـ هر چه بیشتر گرم و مجهز نگه دارید!»(3)
د: راستی و امانتداری
امام در گفتار دیگری عالمان دین را امانتدار ارزش های الهی معرفی کرده، می فرماید: «اسلام امروز در دست ما امانت است؛ امانتی است که از دست رسول الله (صلی الله علیه و آله) اخذ کردیم و لازم است که او را حفظ کنیم و به این امانت خیانت نکنیم.»(4)
د: توجه به امام زمان (علیه السلام)
عالمان راستین همیشه خود را علاوه بر حضور در محضر خداوند متعال، در معرض مراقبت امام زمان (علیه السلام) نیز احساس می کنند و اعمال و رفتار و کردار خود را با توجه به رضایت آن گرامی که همان رضایت خداوند متعال است، تنظیم می کنند.
حضرت امام خمینی (رحمة الله علیه) در این باره می فرماید:
«نامه اعمال ما می رود پیش امام زمان (علیه السلام) هفته ای دو دفعه به حسب روایت. من می ترسم ما که ادعای این را داریم که تبع این بزرگوار هستیم، شیعه این بزرگوار هستیم، اگر نامه اعمال را ببیند و می بیند؛ تحت مراقبت خداست، نعوذ بالله شرمنده شود... من خوف آن را دارم که کاری بکنیم که امام زمان (علیه السلام) پیش خدا شرمنده بشود که اینها شیعه تو هستند، این کار را می کنند! نکند یک وقت خدای نخواسته یک کاری از ماها صادر بشود که وقتی نوشته برود، نوشته هایی که ملائکة الله مراقب ما هستند، رقیب هستند، هر انسانی رقیب دارد و مراقبت می شود، ذره هایی که بر قلبهای شما می گذرد، رقیب دارد، چشم ما رقیب دارد، گوش ما رقیب دارد، زبان ما رقیب دارد، قلب ما رقیب دارد. کسانی که مراقبت می کنند اینها را، نکند که خدای نخواسته از من و شما و سایر دوستان امام زمان (علیه السلام) یک وقت چیزی صادر بشود که موجب افسردگی امام زمان (علیه السلام) باشد! مراقبت کنید از خودتان!»(5)
پی نوشتها:
1.امام خمینی، صحیفه امام، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج21،ص99، بر اساس نرم افزار نور.
2.همان،ج17،ص373-375.
3.همان،ج2،ص451.
4.همان،ج15،ص8.
5.همان، ج8،ص392.