پرسش:
وفای به عهد چه زمانی واجب می شود؟ اگر به کسی بگوییم فلان کار را انجام می دهیم، این عهد محسوب می شود؟ اگر بر سر موضوع نادرستی عهد بسته و بعد پشیمان شویم، آیا واجب است که به عهدمان وفا کنیم؟
پاسخ:
در صورتی که قول و وعده ای به کسی بدهید که کاری را انجام دهید، از نظر شرعی تکلیفی بر شما نیست و عمل کردن به این قول شرعا واجب نمی باشد؛ هرچند در صورتی که اصل کار مشروع باشد، به لحاظ اخلاقی بهتر است که به حرف خود عمل کنید. اما اگر کار خلاف شرع و اخلاق باشد، نباید به آن عمل کنید.
وجوبِ عمل کردن به عهد و پیمان، با اینکه به لحاظ شرعی، شامل تمام انواع عهد نمی شود، اما یک واجب اخلاقی و از صفات اصلی مومنان شمرده شده است. قرآن در ذکر صفات مومنان به وفای به عهد نیز اشاره کرده و می فرماید: «وَالَّذِينَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ»؛ و آنان كه امانتها و پيمان خود را رعايت مى كنند. (۱) و امیرالمومنین علی (علیه السلام) فرموده اند: «مِن دَلائلِ الإيمانِ الوَفاءُ بِالعَهدِ»؛ يكى از نشانه هاى ايمان، وفاى به عهد است. (۲)
وفای به عهد یک واجب اخلاقیِ بسیار مهم است و در آیات قرآن بر آن تاکید شده:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ…»؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! به پیمان ها وفا کنید. (۳)
«… وَأَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْئُولًا»؛ و به پيمان وفا كنيد زيرا كه از پيمان پرسش خواهد شد (۴)
سیره ی پیامبر گرامی اسلام و اهل بیت (علیهم السلام) نیز موید همین اهمیت است. در تاریخ آورده اند که رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و‌اله و سلم) با مردی کنار صخره ای وعده گذاشته بود. آفتاب داغی بر آن حضرت شروع به تابش کرد. اصحاب عرض کردند ای رسول خدا خوب است به سایه بروید. حضرت فرمودند: « وَعَدتُهُ إلى هاهُنا و إن لَم يَجِئْ كانَ مِنهُ المَحشَرُ»؛ من در اين جا با او وعده گذاشته ام و اگر نيايد تا قيامت در همين جا مى ايستم. (۵)
پی نوشتها:
۱. سوره مومنون، ۸
۲. محمدی ری‌شهری، محمد؛ میزان الحکمة، ترجمه حمیدرضا شفیعی، قم، دارالحدیث،چاپ دوم، ۱۳۷۹ش. ج ۱۳، ص ۳۴۸
۳. سوره مائده، ۱
۴. سوره اسراء، ۳۴
۵. محمدی ری‌شهری، محمد؛ میزان الحکمة، ج ۱۳، ص 249.