پرسش:
امام صادق (علیه السلام) در حدیث شریفی، فرمودند: کسی که به زیارت امام حسین (علیه السلام) برود، در حالی که معرفت دارد و هیچ استکبار و استنکافی از زیارتش نداشته باشد، اگر بدبخت و شقی بوده خوشبخت می شود ....چه کار کنیم دچار این استکبار نشویم؟
پاسخ:
الف: در ابتدا خوب است مفهوم استکبار روشن شود.
ما در این زمینه سه مفهوم داریم
1- کبر
2-تکبر
3- استکبار
راغب در مفردات می نویسد: « فالكبر الحالة التي يتخصّص بها الإنسان من إعجابه بنفسه، و ذلك أن يرى الإنسان نفسه أكبر من غيره (1) کبر حالتی خاص در وجود آدمیان است، که خاستگاه آن همان اعجاب است؛ یعنی انسان دید متوازن و متعادل خود را از دست می دهد و در خود فقط حُسن و نیکویی می بیند و در نتیجه به دیگران با دیدی حقارت آمیز می نگرد.
اینجاست که با چشم فرو بستن بر نقایص خویش پدیده شومی به نام «کبر» متولد می شود. به بیان دیگر کبر نخستین نشانه از دست دادن دید واقع گرایانه و جامع الاطراف به وجود خویش است.
اما هنگامی که این احساس درونی، تظاهر بیرونی پیدا می کند و این تمایل از درون به بیرون سر می کشد، مفهوم دیگری متولد می شود که نام آن «تکبر» است. به عبارت دیگر، آنچه در جان و نفس آدمی است کبر است و ابراز و احساس بیرونی آن «تکبر» نام دارد (2)
«استکبار» نیز تلاش انسان برای نشان دادن چیزی است که در او وجود ندارد. (3)
بنابراین «استکبار» تلاش مجدانه، در بروز خارجی، آن صفت «کبر» می باشد.
ب: از طرفی استکبار را می توان به سه دسته تقسیم نمود:
1- در قبال خداوند.
2- در قبال رسولان الهی و اهل بیت (علیهم السلام)
3- در قبال عموم انسان ها.
ج: برای زدون استکبار در مقابل امام
1- بالا بردن معرفت خویش نسبت به مقام امام و جایگاه او در نظام آفرینش.
در این زمینه به کتاب هایی که در مورد امام شناسی نوشته شده مراجعه نمایید. همچنین تاملی در فرازهای زیارت جامعه کبیره که یک دوره امام شناسی است، داشته باشید.
وقتی انسان به مقام شامخ امام، پی ببرد که در مقابل چه عظیمی وارد می شود، کبر و استکباری در وجودش باقی نمی ماند.
2- خود را همیشه در محضر امام دیدن.
در کنار خدا و رسول گرامی اسلام، (صلی الله علیه و آله و سلم)، اهل بیت (علیهم السلام)، ناظر و حاضر نسبت به اعمال و رفتار انسان هستند.
«وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُون (4) و بگو كه هر عمل كنيد خدا آن عمل را مىبيند و هم رسول و مؤمنان بر آن آگاه مى شوند.» تصور چنین حالتی که وقتی به زیارت امام می روید، به محضر امام زنده می روید، ناخوادآگاه حالت تواضع و فروتنی را به بار خواهد آورد.
3- عامل بودن به فرامین و دستورات و سفارش های آنان.
پی نوشت:
1.مفردات ألفاظ القرآن، راغب اصفهانى، حسين بن محمد،دار القلم- الدار الشامية،بيروت- دمشق،1412 ق،ص697.
2.همان، ص698.
3.همان، صص698-697. همچنین بنگرید به سودای نفس، انصاری، محمد علی،مشهد، انتشارات بیان هدایت نور،1393،صص120-121.
4.توبه/105
موضوع: