پرسش:
وقتي صلاح نمي دانيم موضوعي را به کسي بگوييم چطور بيان کنيم که هم دروغ نگفته باشيم و هم ديگري ناراحت نشود؟ لطفا راهکار عملی بگید.
پاسخ: ابتدا باید میان نگفتن حقیقت و گفتن دروغ تفکیک قائل شویم.
جز راست نباید گفت هر راست نشاید گفت
امیرالمومنین (علیه السلام) می فرمایند: «لَا تَقُلْ مَا لَا تَعْلَمُ بَلْ لَا تَقُلْ كُلَّ مَا تَعْلَم؛ چیزی را که نمیدانی نگو، بلکه همه آنچه را که میدانی هم نگو».(1) غیر از مواردی که گفتن حقیقت بر انسان واجب می شود، مثل مقام شهادت که اگر نگوید حق مظلوم ضایع میشود؛ در موارد دیگر میتواند از گفتن آن امتناع ورزد و حتی اگر گفتن آن مفسده ای به دنبال داشته باشد، واجب است حقیقت را مخفی نگه دارد.
اما متاسفانه هستند افرادی که از روی کنجکاوی بیجا از دیگری درباره مسئله ای که نمی خواهد صحبت کند سوال میکنند و فرد را در محذور اخلاقی و رو در بایستی قرار میدهند. افرادی که در مواجهه با چنین سوال هایی تصور میکنند باید شفاف و واضح جواب دهند اگر نخواهند حقیقت را بگویند به سمت دروغگویی سوق داده میشوند. آنها تصور می کنند با پاسخ دادن احترام طرف مقابل خود را حفظ کرده اند و نوعی صمیمیت را به نمایش گذاشته اند. این در حالی است که معمولا دروغ همان موقع یا مدتی بعد برملا میشود و دروغگو رسوا.
در چنین مواردی بهترین راه سخن گفتن در لفافه و پاسخ ندادن به صورت غیر مستقیم است. به گونه ای که هم حرف طرف مقابل را بدون جواب نگذاشته باشیم تا باعث توهین به او نشویم و هم پاسخ سوال او را نداده باشیم. گاهی میتوان بحث را عوض کرد و درباره آن موضوع حرف زد. یا به گونه ای سربسته سوال را جواب داد و در نهایت اگر هیچ راه حلی برای فرار از پاسخ پیدا نکنیم سکوت کنیم.
پی نوشت:
- ابن بابويه، محمد بن على(381ق)، من لا يحضره الفقيه، مصحح: غفارى، على اكبر، قم، جامعه مدرسین، ج2، ص626.
- http://www.askdin.com/showthread.php?t=64787&p=1015758&viewfull=1#post10...