آیا گفتن ذکر عوارض دارد؟

پرسش: درباره عوارض ذکر حرف های متناقضی شنیده ام. یک نفر می گفت ذکر خدا گفتن اشکالی ندارد. هر چی بیشتر بهتر. برخی آقایون می گویند ذکر یونسیه نیاز به استاد دارد و بدون اذن نمی توان گفت. مگر آیات و روایات ما را به گفتن ذکر ترغیب نکردند؟


پاسخ: هر ذکر دارای دو جنبه است. جنبه اول که عمومی همه اذکار است ارتباطی است که میان مومن و خداوند ایجاد میکند و یاد خدا را در دل زنده میکند. برای به دست آوردن این جنبه از فوائد و آثار ذکر تفاوتی وجود ندارد که چه ذکری را چه زمانی و چه تعدادی بگوییم و یا به سفارش استاد باشد یا نه. آنچه مهم است اصل ارتباط با خداوند از طریق ذکر است و هر چه بیشتر گفته شود بهتر است.

خداوند متعال می فرمایند: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثيرا؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! ذکر خداوند را زیاد بگویید.»(1) در این آیه شریفه به مومنین توصیه شده است، ذکر خداوند را به کثرت و فراوانی بگویند.


اما جنبه دوم ذکر، اثر خاصی است که از لحاظ مادی و یا معنوی به دنبال دارد. اذکار غیر از رسالت عمومی و اصلی خود در ایجاد ارتباط میان بنده و خداوند به لحاظ معنا و مفهومی که دارند اثر تکوینی خاصی نیز به دنبال دارند.

امام صادق (علیه السلام) میفرمایند:

«عَجِبْتُ لِمَنْ فَزِعَ مِنْ أَرْبَعٍ كَيْفَ لاَ يَفْزَعُ إِلَى أَرْبَعٍ عَجِبْتُ لِمَنْ خَافَ كَيْفَ لاَ يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَسْبُنَا اَللّهُ وَ نِعْمَ اَلْوَكِيلُ فَإِنِّي سَمِعْتُ اَللَّهَ جَلَّ جَلاَلُهُ يَقُولُ بِعَقِبِهَا فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اَللّهِ وَ فَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ وَ عَجِبْتُ لِمَنِ اِغْتَمَّ كَيْفَ لاَ يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ اَلظّالِمِين فَإِنِّي سَمِعْتُ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقِبِهَا فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّيْناهُ مِنَ اَلْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِي اَلْمُؤْمِنِينَ وَ عَجِبْتُ لِمَنْ مُكِرَ بِهِ كَيْفَ لاَ يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ وَ أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اَللّهِ إِنَّ اَللّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ فَإِنِّي سَمِعْتُ اَللَّهَ جَلَّ وَ تَقَدَّسَ يَقُولُ بِعَقِبِهَا فَوَقاهُ اَللّهُ سَيِّئاتِ ما مَكَرُوا وَ عَجِبْتُ لِمَنْ أَرَادَ اَلدُّنْيَا وَ زِينَتَهَا كَيْفَ لاَ يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى ما شاءَ اَللّهُ لا قُوَّةَ إِلاّ بِاللّهِ فَإِنِّي سَمِعْتُ اَللَّهَ عَزَّ اِسْمُهُ يَقُولُ بِعَقِبِهَا إِنْ تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنْكَ مالاً وَ وَلَداً فَعَسى رَبِّي أَنْ يُؤْتِيَنِ خَيْراً مِنْ جَنَّتِكَ مُوجِبَةٌ؛

شگفتم آيد از كسي كه از چهار چيز مي هراسد چرا به چهار چيز پناهنده نميشود! شگفتم از آنكه ميترسد چرا پناه نمي برد به فرموده خداي عز و جل: حسبنا الله و نعم الوكيل؛ خداوند ما را بس است و چه وكيل خوبي است. زيرا شنيدم خداي جل جلاله به دنبال آن ميفرمايد: به واسطه نعمت و فضلي كه از طرف خداوند شامل حالشان گرديد باز گشتند و هيچ بدي به آنان نرسيد. و شگفتم در كسي كه اندوهناك است چرا پناه نمي برد به فرموده خداي عز و جل: لا اله الا انت سبحانك اني كنت من الظالمين. زيرا شنيدم خداي عز و جل به دنبال آن ميفرمايد: در خواستش را برآورديم و از اندوه نجاتش داديم و مومنين را هم چنين مي رهانيم. و در شگفتم از كسي كه حيله اي در باره او به كار رفته چرا به فرموده خداي تعالي پناه نمي برد: و افوض امري الي الله ان الله بصير بالعباد؛ كار خود را بخدا واگذار ميكنيم كه خداوند به حال بندگان بينا است.

زيرا شنيدم خداي بزرگ و پاك به دنبالش مي فرمايد خداوند او را از بديهايي كه در باره او به حيله انجام داده بودند نگه داشت. و در شگفتم از كسي كه خواستار دنيا و آرايش آن است چرا پناهنده نميشود به فرمايش خداي تبارك و تعالی: ما شا الله لا قوه الا بالله؛ آنچه خدا خواست همان است و نيرويي جز به ياري خداوند نيست. زيرا شنيدم خداي عز اسمه به دنبال آن ميفرمايد اگر چه مرا در مال و فرزند از خودت كمتر مي بيني ولي اميد هست كه پروردگار من بهتر از باغ تو مرا نصيب فرمايد. كلمه عسي در اين آيه به معناي اميد تنها نيست بلكه به معناي اثبات و تحقق يافتن است».(2)

طبیعتا برخورداری از آثار خاصه هر ذکر منوط به علم و اطلاع بر آثار هر ذکر و استفاده بجا و به موقع از آن است که یا خود فرد باید این علم را داشته باشد و یا از محضر استادی استفاده کند.

پی نوشت ها:

 

1. احزاب/ 41.
2. ابن بابويه، محمد بن علی381) ق)‏، من لا يحضره الفقيه، مصحح: غفارى، على اكبر، قم، جامعه مدرسین، ج4، ص392و393.
3. http://www.askdin.com/showthread.php?t=64706&p=1014735&viewfull=1#post10...