پرسش:
احتکار از منظر اسلام چگونه گناهی است و شامل چه کارهایی میشود؟ آیا خرید زمین، خانه، وسیله نقلیه، لوازم خانگی، سکه و طلا به قصد گران شدن احتکار است یا خیر ؟
پاسخ: احتکار تنها در گندم، جو، خرما، کشمش و روغن صدق میکند که در شرایطی که کمیاب شده است و مردم به آن نیاز دارند نگهداری شود تا پس از بالا رفتن قیمت به فروش برسد. البته حکومت اسلامی حق دارد در صورتی که ضرورت اقتضا کند از احتکار برخی اقلام دیگر نیز جلوگیری کند.(1)
بنابراین مواردی که در سوال به آن اشاره کردید مشمول حکم احتکار نیست اما از جهات دیگر قابل بررسی است. یکی از دغدغه هایی که به عنوان انگیزه تبدیل سرمایه به ارز و سکه و سایر منقولات و غیر منقولات عنوان میشود حفظ ارزش سرمایه است. چراکه در صورتی که سرمایه در قالب پول ملی پس انداز شود در چنین شرایطی دچار افت ارزش میشود. در پاسخ به این دغدغه باید گفت مبانی دینی به هیچ عنوان حبس سرمایه را تایید نمیکند و با راکد ماندن و رکود آن موافق نیست. سرمایه چه در قالب پول و چه در قالب کالا باید در چرخه و عرصه اقتصاد نقش آفرین باشد و آموزه های دینی با حبس آن مخالف است. واجب شدن زکات بر طلا و نقره مسکوک نیز شاید به همین دلیل باشد. خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:
«وَ الَّذينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا يُنْفِقُونَها في سَبيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَليم؛ کسانی که طلا و نقره جمع میکنند و آن را در راه خدا به مصرف نمی رسانند به عذاب دردناکی وعده بده».(2)
دین با راکد نگه داشتن پول که به رکود آن منجر میشود موافق نیست. اما از طرف دیگر هم نمیخواهد پول به تنهایی و بدون اینکه در بازار و به طور واقعی در تجارت و تولید مورد استفاده قرار گیرد، باعث سودآوری شود. چراکه به اختلاف طبقاتی و فقیرتر شدن فقیر و ثروتمند شدن ثروتمند منتهی میشود. علت تاکید بر حرمت ربا نیز همین است که در آن سرمایه بدون اینکه به کار گرفته شود برای صاحب خود تولید ثروت میکند.
بنابراین بهترین الگوی مدیریت سرمایه از نظر اسلام به کارگیری آن در تولید و تجارت است که ره آورد آن رونق گرفتن اقتصاد و سود منطقی و ایجاد اشتغال است. چیزی که در خرید ارز و طلا و دپوی آن شاهد آن نیستیم.
پی نوشت ها: