پرسش:
یک جوان 21 ساله مذهبی هستم که قصد ازدواج دارم، مهمترین مشکل من این است که نمی دانم چگونه همسر آینده ام را ببینم!؟ خودم به خاطر حیا و خجالت نمی توانم با جنس مخالف ارتباط چشمی برقرار کنم.
متاسفانه تنها راهی که دارم دیدن طرف مقابل در شب خواسگاری است که خودش باعث مشکلاتی می شود. برخی پیشنهاد می دهند از جمله ایستادن سرگذر یا رفتن به درب دانشگاه یا مدرسه و امثالهم که به شدت با این کارها مشکل بنیادی دارم. برخی هم می گویند در جلسۀ خواستگاری ببینم که فکر می کنم این راه بازی با احساسات طرف مقابل می باشد!
حالا برای دیدن کامل دختر قبل از خواستگاری و حتی قبل از اعلام به خانواده چه راهکاری پیشنهاد می کنید!؟
پاسخ:
ازدواج به شیوه سنتی، بهترین روش همسرگزینی
اگرچه ازدواج حق مسلم شماست، اما به نظر می رسد، با همۀ تغییر و تحولی که در عرصه های مختلف ایجاد شده است انتخاب همسر و همسرگزینی برای ازدواج به همان شیوه سنتی که امروزه در کشورمان مرسوم است بهترین و مؤثرترین شیوه همسرگزینی است؛ چرا که آسیب و مشکلات کمتری به همراه دارد. در این شیوه لازم نیست خودتان مستقیماً اقدام به خواستگاری و یافتن دختر نمایید.
در ازدواج به شیوه سنتی، دختر و پسر مستقیماً از یکدیگر خواستگاری نمی کنند و یا به تنهایی اقدام به خواستگاری و ازدواج نمی کنند؛ بلکه ابتدا موضوع را با خانواده خود و یا یکی از اعضای خانواده که با او راحت هستند در میان می گذارند تا مسئله ازدواج را در میان خانواده مطرح کند. بعد از این مرحله، بحث و گفتگو خانوادگی شروع می شود و رایزنی ها برای یافتن دختری مناسب و همچنین جلب موافقت خانواده و تصمیم گیری دربارۀ ازدواج با دختر مورد نظر با مشارکت همه اعضای خانواده ها آغاز می گردد که در صورت جلب موافقت خانواده، معمولاً مادر و یا خواهر خانواده و یا یکی دیگر از بستگان که از نفوذ و اعتبار بیشتری برخوردار است مثل مادربزرگ، عمه و... پیش قدم می شود و موضوع را به اطلاع مادر دختر و خانواده وی می رسانند.
بعد از این مرحله، اگر دختر مورد نظر و خانواده اش ناآشنا بوده باشد معمولاً مادر و خواهر آقا داماد برای آشنایی اولیه و کسب اطلاعات بیشتر با هماهنگی قبلی در منزل دختر حضور می یابند و دختر و خانواده اش را از نزدیک می بینند و در صورت پسند اولیه و همخوانی ملاک ها و معیارهای پسر با دختر مورد نظر، قرار و مدار بعدی را برای انجام خواستگاری رسمی تدارک می بینند. گاهی وقت ها در آشنایی اولیه، آقا داماد نیز حضور می یابند تا وی نیز برخی از مقدمات کار را برای خواستگاری رسمی به سرانجام برساند و نیز با دختر مورد نظر و خانواده اش از نزدیک آشنا گردد.
در ازدواج به شیوه سنتی، خانواده در رأس امور قرار دارد و از همان ابتدا در جریان همۀ امور قرار دارند و خالصانه و دلسوزانه دختر و پسر را در امر مقدس ازدواج یاری می کنند. البته در گذشته های دور برخی از خانواده ها پا را فراتر می گذاشتند و به جای دختر و پسرشان تصمیم می گرفتند و همسر متناسب آنها را نه به سلیقه خود دختر و پسر، بلکه به سلیقه خودشان بدون در نظر گرفتن خواست و نظر دختر و پسر انتخاب می کردند و به نوعی ازدواج را بر دختر و پسر تحمیل می کردند. این نوع شیوه همسرگزینی کاملاً از لحاظ دینی مردود است. ضمن اینکه این نوع ازدواج امروزه دیگر منسوخ شده است؛ ضمن اینکه بدترین نوع همسرگزینی به شمار می رود،
اما همسرگزینی به شیوه ای که ما گفتیم و امروزه در خیلی از خانواده ها مرسوم است از طرفداران بسیاری برخوردار است و در نوع خود از سالم ترین و بهترین نوع همسرگزینی به شمار می رود؛ چرا که هم خود دختر و پسر از استقلال کافی برای انتخاب همسر آینده شان در بستری مناسب برخوردارند و هم خانواده ها به صورت جدی وارد گود می شوند و دختر و پسر را در تمام مراحل همسرگزینی یاری می کنند؛ از سوی دیگر این نوع همسرگزینی کمترین آسیب را به دنبال دارد و دختران و پسران از ازدواج های احساسی پشیمان کننده برحذر می دارد و به جای غلبه احساسات زودگذر و خام، تعقل و خردورزی را مبنای تصمیم گیری قرار می دهد. شما نیز اگر در صدد پی ریزی ازدوج موفق و پایداری برای خویش هستید، توصیه می شود این روش را دنبال کنید تا ازدواج موفق و پایداری را برای خویش رقم بزنید.
محدودۀ نگاه به دختر در جلسات خواستگاری
اگرچه ارتباط زن و مرد نامحرم در اسلام با ظرائف و حساسیت های بسیاری همراه است و همواره در قرآن کریم و احادیث ائمه اطهار(علیهم السلام) مسلمانان از نگاه و صحبت با نامحرمان برحذر داشته شده اند، اما خواستگاری یکی از زمانی هایی است که انسان برای انتخاب همسر و همراه آینده خود ناگریز از نگاه و صحبت با نامحرم می شود؛ بنابراین باید در این هنگام به نفس خود مسلط بوده و از حد و حدود آشنایی و روابط قبل از ازدواج آگاه باشد.
فقها و علمای دینی برای نگاه به نامحرم در جلسات خواستگاری چهار شرط را بیان کرده اند:
- به قصد لذت و ريبه نباشد؛
- براى آگاهى از وضع جسمانى او باشد؛
- مانعى از ازدواج در ميان نباشد؛
- احتمال بدهد كه دختر او را رد نمى كند.
اما نگاه کردن به دختر در زمان خواستگاری تا چه حدی مجاز و شرعی است؟ پاسخ مراجع عظام تقلید را در این زمینه با هم می خوانیم:
آیت الله العظمی امام خمینی(ره) و آیت الله العظمی امام خامنه ای(دام ظلّه):
كسی كه می خواهد با زنی ازدواج نمايد برای اطلاع و آگاهی از او می تواند به صورت، دست، مو و محاسن او بدون قصد لذّت نگاه كند ـ اگر چه قهراً لذّت حاصل شود ـ مشروط بر اينكه اولاً اطلاع و آگاهی قبلی نداشته باشد و ثانياً علم نداشته باشد كه به او جواب رد می دهند.
آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دام ظلّه):
سؤال: اینکه خواستگاران مختلف درخواست نمایند که دختر مورد نظر خود را با لباس نازک مشاهده نمایند، این مسئله برای پسری که از دختران متعدد خواستگاری می کند چه حکمی دارد؟ برای دخترانی نیز که در معرض خواستگاران متعدد قرار می گیرند چگونه است؟
پاسخ: درخواست خواستگاران برای مشاهده دختران مورد نظر با لباس نازک شرعاً مانعی ندارد، ولی این کار تنها در صورتی مجاز است که طرفین بر مسائل دیگر ازدواج توافق کرده باشند نه اینکه پسران برخیزند و اندام نیمه برهنه دختران متعدد را به عنوان خواستگار مشاهده کنند.
آیت الله العظمی بهجت(ره):
نگاه کردن مرد به صورت زنی که می خواهد با او ازدواج کند جایز است، به شرط آنکه بداند که مانع شرعی از ازدواج با او نیست و احتمال هم بدهد که زن ازدواج را قبول می کند و احتمال بدهد که با این نگاه کردن اطلاع تازه ای پیدا می کند. و با این شرایط، نگاه کردن فقط برای این مرد جایز است، اگرچه چند مرتبه باشد، بلکه چنین نگاه کردنی برای جلوگیری از نزاع بعد از عقد، مستحب نیز هست و اجازه زن هم در آن لازم نیست، و بنابر اظهر نگاه کردن به مو و محاسن دیگر آن زن هم با همین شرایط جایز است. و وجهی دارد که زن هم بتواند به مردی که می خواهد با او ازدواج کند با شرایطی که گفته شد نگاه کند.
آیت الله العظمی تبريزى(ره) و آیت الله العظمی سیستانی(دام ظلّه):
تنها مى تواند به دست و صورت، پاها، مو و مقدارى از بدن (مانند گردن و بالاى سينه ) دختر نگاه كند.
آیت الله العظمی صافی گلپایگانی(دام ظلّه):
بنا بر احتياط واجب، تنها به صورت و دست ها تا مچ اكتفا كند.
آیت الله العظمی نورى همدانی(دام ظلّه):
مى تواند به دست و صورت، پاها، مو و مقدارى از بدن (مانند گردن و بالاى سينه ) دختر نگاه كند و اگر نتواند از خصوصيات ساير بدن، از روى لباس آگاهى پيدا كند، نگاه به تمام بدن جايز است.
چگونگی حل مسئله!
شما می توانید ویژگی ها و خصوصیات ظاهری و باطنی دختری را که دوست دارید با وی ازدواج کنید به اطلاع برخی از محارم خود نظیر مادر، خواهر، عمه، خاله و... برسانید و از آنها بخواهید که اگر دختری با این خصوصیات سراغ دارند و یا پیدا کردند به شما معرفی کنند تا زمینه خواستگاری ایجاد شود.
افرادی مثل مادر، خواهر، عمه، خاله که دلسوز شما هستند و با خصوصیات شما نیز آشنایی بیشتر و بهتری دارند و همچنین محدودیت های ارتباط با دختران را ندارند و می توانند خیلی راحت با آنها ارتباط بگیرند و اندام و بدن آنها را مشاهده کنند و صفات اخلاقی آنها را دریابند؛ لذا بهتر می توانند مورد مناسب برای ازدواج برای شما پیدا کنند و به شما معرفی نمایند؛ بنابراین هیچ ایرادی ندارد که مادر و خواهر در برخی مکان ها و مجالس و محافل زنان حضور یابند و مورد مناسبی برای شما بیابند.
بعد از این مرحله اگر هنور در شک و تردید به سر می برید، شما می توانید عکس دختری را که به شما معرفی شده، ببینید و اگر باز قانع نشده اید در مرحله آخر می توانید به صورت غیرمستقیم و نامحسوس بدون اینکه خود دختر متوجه بشود قبل از برگزاری خواستگاری رسمی او را در مکان های عمومی ببینید تا اگر پسند اولیه صورت گرفت برای خواستگاری رسمی اقدام کنید. این طوری شأن و حرمت دختر حفظ می شود و احساسات دختر نیز به بازی گرفته نمی شود. این مقدار نگاه با حفظ ضوابط شرعی و عرفی ایرادی ندارد.
باید توجه داشت که این گونه مسائل در فرایند خواستگاری و جلسات خواستگاری عادی است و هدف اصلی از برگزاری این گونه جلسات آشنایی دختر و پسر به منظور شناخت بیشتر از هم و تطبیق معیارهای و ملاک های ازدواج در یک فضای ایمن و تحت اشراف و نظارت خانواده هاست؛ به همین خاطر اگر به خواستگاری بروید و دختر مورد نظر را نپسندید؛ می توانید بهانه ای بیاورید و از ادامۀ خواستگاری منصرف شوید. این کار بازی با احساسات دختر نیست؛ بلکه روند طبیعی در فرایند خواستگاری است. البته قبول دایم که برخی از دختران ممکن است از این منظر آسیب ببینند، اما شما مسئول آسیب دیدن آنها نیستید. این مشکل آنهاست که سرمایۀ گذاری احساسی و عاطفی زیادی نسبت به خواستگارشان کرده اند.
معرفی منابع برای مطالعۀ بیشتر:
- احمدی، محمدرضا، خواستگاری، قم: دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها)، 1391.
- حسینی، سیدحسین، آیین خواستگاری و ازدواج، تهران: منیر، 1389.
- معظمی گودرزی، شهره، بررسی خواستگاری در فقه و حقوق، تهران: نیک ملکی، 1391.امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، 1387.
- مظاهري، علي اكبر، جوانان و انتخاب همسر، قم: پارسيان، 1378.
- http://www.askdin.com/showthread.php?t=64156&p=1007810&viewfull=1#post10...