چرا معیارهای خوب و بد در جامعه امروز عوض شده است؟

پرسش:
اگر چه معیارهای ازدواج در افراد متفاوت است؛ اما متأسفانه طی سال های اخیر برخی معیارهای نادرست مثل یک بیماری در بین آقایان گسترس پیدا کرده است. تا چند سال پیش معیار جستجو برای یک دختر خوب، اخلاق، بلوغ فکری، اصالت خانوادگی، ایمان، هنر خانه داری و درک و شعور و غیره بود. در کنار این معیارها برخی ملاک های دیگر هم بسته به نوع فکر افراد اهمیت داشت؛ مثل پوشش، تفکر، شاغل بودن یا نبودن و غیره. اما چیزی که امروزه ملاک های دختر خوب خیلی فرق کرده است.  مثلا از ازدواج با دختر ساده ای که زندگی بدون حاشیه داشته خودداری می کنند و به دنبال دختری هستند که روابط متعددی با افراد مختلف داشته است. این پسرهای جوان با تظاهر به روشنفکری این مسائل را نادیده می گیرند و می گویند:«گذشته اش به من مربوط نیست». چرا معیارهای خوب و بد در جامعه ی ایران عوض شده است؟

پاسخ:
ازدواج در کشورها و ادیان مختلف، پیوندی است که طبق رسوم و سنّت های خاصّ برقرار می شود و هدف از آنْ تشکیل خانواده است. در گذشته، انتخاب همسر به وسیله پدر و مادر و بزرگ ترها انجام می شد و دختر و پسر در انتخاب همسرشان نقش چندانی نداشتند. اما به مرورِ زمان، روشِ انتخاب همسر و ملاک های همسرِ مناسب عوض شد.
با تغییراتِ فرهنگی و تغییر در سبک زندگی، معیارهای انتخاب همسر دچار تغییراتی شده است. پسرها در انتخاب همسر، بیشتر از گذشته به «زیبایی و جذّابیِت جسمی» اهمیت می دهند. از سوی دیگر دخترها هم بیشتر از گذشته به «وضعیّت مالیِ مرد و تعهّدِ او» اهمیّت قائل هستند. تفاوت در ملاک های انتخاب همسر را می توان در جوک های فضای مجازی نیز به وضوح مشاهده کرد؛ به گونه ای که پسرها به دخترها، «آهن پرست» (به خاطر اهمیّت دادن برخی دختران جوان به ماشین خواستگار) می گویند.
از سوی دیگر برخی ملاک ها که در گذشته از اهمیّتِ بسزایی برخوردار بودند، امروزه برای دختر و پسرهای جوان اهمیّت کمتری دارند. در گذشته «نداشتن رابطه جنسی در گذشته برای دختر جوان» یکی از ملاک های اغلبِ پسرها شمرده می شد؛ اما امروزه این ملاک در نظر عدّه ای از پسرهای جوان اهمیّتِ چندانی ندارد. از سوی دیگر، امروزه مانند گذشته، دخترهای جوانِ کمتری به «کوشابودن و تلاش برای ارتقای جایگاهِ اجتماعیِ همسر» اهمیّت می دهند و چندان به شیوه به دست آوردنِ پول و ثروت فکر نمی کنند.

در مورد علت این تغییرات باید بگویم:
پدیده های اجتماعی را نمی توان مانند: پدیده ها و تغییرات شیمی و فیزیک، تک علّتی دانست. غالبا چند علّت دست به دست هم می دهند تا تغییری را در یک جامعه ایجاد کنند. به عنوان مثال: اگر از افرادِ مختلف بپرسند:« علّت افزایش آمارِ طلاق در جامعه چیست؟»، هر فردی به یک عامل به عنوانِ علت افزایش طلاق اشاره می کند؛ در صورتی که می توان عوامل مختلفی همچون «چشم و همچشمی و توقّعات نامحدود»، «دخالت بی جای اطرافیان در زندگیِ زوج ها»، «عدم رعایت حقوق و مسؤولیّت پذیری»، «عدم شناخت زن و شوهر از یکدیگر و عدم تناسب»، «تفاوت فرهنگ ها»، «عدم آشنایی با مهارت های زندگیِ مشترک»، «خشونت زن یا شوهر»، «کاهش فرهنگ گذشت و ایثار» و «علل خاصّ همچون اعتیاد و بیکاری» را به عنوان عوامل افزایش طلاق در سالیان اخیر ذکر کرد.

در مورد علل تغییر ملاک های انتخاب همسر نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- در گذشته، ارزش های دینی در همسرگزینی نقش مهمّی داشتند. در روایتی پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) فرمود: «از گیاه روییده در زباله دانی دوری کنید». سوال شد: "ای رسول خدا! منظور از چنین گیاهی چیست؟" آن حضرت فرمود: «زن زیبا که در خانواده ای ناصالح رشد کرده است»⁽¹⁾ . با وجود این حدیث شریف و امثال آن، چرا زنان زیبایی که خانواده شایسته ای ندارند یا رفتار نادرستی دارند، مورد پسند عدّه زیادی از پسرهای جوان قرار می گیرند؟

2- علتِ دومِ تغییر در ملاک های انتخاب همسر، «تغییرات اجتماعی» است. در دنیای امروز، افزایش جمعیت و ایجاد ارتباطات زیاد اجتماعی، باعث به وجود آمدنِ انواع و اقسام مختلفی از ارزش ها شده است. این گستردگی و تنوع در ارزش های اخلاقی و هنجارهای اجتماعی، باعثِ ایجاد گروه های گوناگون و اقشار اجتماعیِ متفاوت شده است. این مسأله تا جائی پیش رفته که افرادِ یک فامیل، یا حتّی افراد یک خانواده، دیگر مانند گذشته، افکار، عقاید و الگوهای رفتاریِ مشابه نیستند. بسیار دیده می شود که پدر و مادرِ پسر یا دختری جوان، معیارهایی مطابق با ارزش های دینی و اخلاقی برای انتخاب همسر آینده فرزندشان دارند؛ اما فرزند از معیارهای پدر و مادرش پیروی نمی کند و معیارهای خود را برای انتخاب همسر در نظر می گیرد.

پی نوشت:
1: کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 5، ص 332، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1365 هـ.ش