خودشناسی چطور باید حاصل شود؟

پرسش:
در مقوله ی انتخاب همسر و تعیین ملاک و معیار برای ازدواج بسیار گفته شده که ابتدا می بایست خودشناسی صورت بگیرد تا فرد بر این اساس ملاک های خودش را تعیین کند و ازدواج موفقی داشته باشد. همین طور گفته شده که اگر کسی خود را نشناسد، نمی تواند دیگری را بشناسد.
لطفا توضیح دهید که این خودشناسی چطور باید حاصل شود؟

پاسخ:

ابتدا توضیحی کوتاه در مورد خود و اهمیّت خودشناسی در ازدواج ارائه می دهم:
ما دو نوع خود داریم: خودِ واقعی و خودِ آرمانی. منظور از خودِ واقعیْ تصوّر ما از خودمان است. یعنی چیزی که هم اکنون هستیم. این خودْ از تجربه ها و اتفاقاتِ زندگیِ ما به دست می آید. خودِ واقعیْ همه یِ نقطه ضعف ها و قوّت های ما را شامل می شود. مثلا دخترخانمی می گوید:«من دختر خانمی سی ساله، با تحصیلاتِ کارشناسی در رشته روانشناسی، دارای قد 170، مهربان، زودرنج و کمی عصبی هستم». منظور از خودِ آرمانیْ ویژگی هایی است که نداریم و دوست داریم به دست بیاوریم. مثلا دخترخانمِ مثالِ قبل، دوست دارد مدرک دکتری در رشته خود بگیرد، صاحبِ خانه ای شیک در شمال شهر شود و مشهورترین روانشناسِ کشور گردد.

تأثیر خودشناسی در ازدواج
با یک مثال اهمیّت خودشناسی را در موفقیّت و شکست ازدواج توضیح می دهم:
مثال: مینا خانمی دُرون گراست. فقط یک دوست صمیمی دارد. از مهمانی های شلوغ دوری می کند. به سختی می تواند سرِ صحبت را با کسی باز کند. او همیشه دوست داشته که کمی اجتماعی تر باشد. وقتی سینا به خواستگاریِ او می آید، اینکه سینا خوش خنده است، توجّهش را جلب می کند. سینا بر خلاف مینا دوستان زیادی دارد. او فردی بُرون گراست. پس از ازدواج، سینا همیشه روزهای جمعه را با دوستانش بیرون از خانه سپری می کند. اما مینا در خانه می ماند. او دوست دارد روزهای تعطیل در خانه بماند، موسیقی گوش کند و کتاب بخواند و کمی با همسرش حرف بزند. ولی سینا کمتر در خانه است و اینْ باعثِ دلخوریِ مینا می شود.

برای خودشناسی راه های زیر وجود دارد:
1- از مهارت های خودآگاهی بهره بگیریم:
«خودآگاهي» توانايي شناخت خود و آگاهي از ویژگی ها، نقاط ضعف و قوّت، خواسته‌ها، ترس ها و انزجارهاست. برای خودآگاهیِ بیشتر این سؤالات را از خود بپرسید و پاسخ آنها را در برگه ای بنویسید:
- من چه ویژگی های جسمی و بدنی دارم؟
- از کدام ویژگیِ جسمیِ خود احساسِ رضایت می کنم؟
- کدام ویژگیِ جسمیِ خود را دوست دارم تغییر دهم؟
- در چه زمینه هایی استعداد دارم؟
- چه مهارت هایی را فراگرفته ام؟
- به چه موفقیّت ها و پیشرفت هایی تاکنون دست یافته ام؟

- چه نقاط ضعفی دارم؟
توضیح: برخی افراد تصور می کنند هیچ نقطه ضعفی ندارند، چون نمی توانند با آنها روبرو شوند. برخی دیگر نقاط ضعفشان را بزرگنمایی می کنند و خود را فردی ضعیف می پندارند. هر دوی این دو دسته افراد در اشتباه هستند. وقتی به درستی نقاط ضعف خود را بشناسیم، می توانیم آنها را اصلاح نماییم.
- چه افکاری احساساتم را شکل می دهند؟
توضیح: اگر به درستی دقت کنیم، پیش از آن که احساسی به ما دست دهد یا رفتاری از ما سر بزند، افکاری به ذهن ما خطور می کند. این افکار، مقدّمه ای برای احساسات و رفتارهای ما می باشند. اگر افکارِ ما منفی باشند، احساساتِ منفی را تجربه می کنیم و دست به رفتارهای منفی می زنیم. مثلا وقتی کار تازه ای را شروع می کنیم، ولی با خود می اندیشیم که «من نمی توانم از پسِ این کار بربیایم» یا «من عرضه تمام کردن این کار را ندارم»، این افکارِ منفی باعثِ ایجادِ ناامیدی (احساسِ منفی) و اجتناب از رویارویی با چالش ها (رفتارِ منفی) می شوند. در نتیجه برای اینکه احساساتِ مثبت داشته باشید و به گونه ای مثبت رفتار نمایید، افکارِ منفی را شناسایی نمایید و آنها را زیر سؤال ببرید؛ افکار منطقی و واقع بینانه تری را جایگزینِ افکار منفی کنید و کنترل احساسات و رفتارتان را در دست بگیرید.

- باورها و ارزش های من کدام هستند؟
باورها و ارزش ها ملاک ها و معیارهایی برای ارزشیابیِ رفتارهای خود و دیگران می باشند. آگاهی از ارزش ها و باورها تأثیر بسیاری در خودشناسی دارد.
- من چه اهدافی در زندگی دارم؟
وقتی به سؤالاتِ فوق، جواب های درستی بدهید، می توانید برنامه ای برای تبدیلِ «خود واقعی» به «خود آرمانی» طرح نمایید و آن را گام به گام اجرا کنید. به این صورت شناختی کافی از خود به دست می آورید و در زندگی سردرگم نمی مانید.

2- برای خودشناسی می توانید از دوستان تان کمک بگیرید:
از پنج نفر از دوستان تان که شناخت کافی از شما دارند، بخواهید هر کدام پنج ویژگی مثبت و پنج ویژگی منفیِ شخصیتیِ شما را بگویند. به آنها بگویید که نسبت به ویژگی هایی که مطرح می کنند، جبهه گیری نمی نمایید. اگر یک ویژگی را دو نفر بیان کردند، به احتمال زیاد این ویژگی در شما وجود دارد. اگر آن ویژگی مثبت است، سعی کنید آن را تقویت نمایید و اگر منفی است، تلاش کنید آن را از بین ببرید. به خاطر داشته باشید که بی عیب خداوند متعال است و همه ما انسان ها کم و بیش عیب ها و ویژگی های منفی داریم. فقط باید تلاش کنیم آنها را به تدریج رفع کنیم.

3- راه سوم برای خودشناسی، بهره گیری از آزمون های معتبر روانشناختی است:
یکی از آزمون هایی که برای شناخت شخصیت افراد _ من جمله بررسی تناسب دختر و پسرهای آماده ازدواج_ کارایی دارد، آزمون نئو یا پرسشنامه شخصیّتیِ پنج عاملی (neo) است. با انجام این آزمونْ میزان مشکلات روانشناختی (n)، برون گرایی و درون گرایی (e)، گشودگی و پذیرش تجربه یِ امور جدید (o)، توافق (a) و نیز وظیفه شناسی و باوجدان بودن (c) مشخص می شود. بررسی های مختلف نشان داده که این آزمون یکی از جامع ترین آزمون ها در زمینه ارزیابی شخصیت می باشد. تفسیر این آزمون حتما باید توسط یک روانشناسِ خبره صورت گیرد.

http://www.askdin.com/showthread.php?t=63253&p=995218&viewfull=1#post995218