آیا انسان در دنیا می تواند بفهمد که توبه اش پذیرفته شده یا خیر؟

پرسش: آیا انسان در دنیا می تواند بفهمد که توبه اش پذیرفته شده یا خیر؟



پاسخ: پذیرفته شدن توبه، ارتباط مستقیم با نیت انسان و نوع توبه اش دارد. توبه و پشیمانی از گناه هم مثل خیلی امور دیگر، مراتبی دارد و تشکیکی ست. به این معنا که از یک استغفارِ بدون توجه شروع شده و تا اعلی ترین حد توبه مانند توبه فضیل عیّاض، یا بهلول نبّاش، می تواند کامل شود.

بدیهی ست که اگر پشیمانی از گناه واقعی نبوده و استغفار، صرفا لفظی و زبانی باشد، اصلا توبه ای صورت نگرفته تا در پذیرفته شدن یا نشدنش صحبت کنیم؛ اما اگر پشیمانی حقیقی بوده و توبه خالصانه باشد، خداوند هرگز خلاف وعده اش عمل نخواهد کرد.

خداوند در سوره مبارکه زمر، به صراحت وعده می دهد که تمام گناهان را می بخشد. "قُلْ يَا عِبَادِىَ الَّذِينَ أَسْرَفُواْ عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُواْ مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ؛ بگو اى بندگان من كه بر نفس خویش اسراف (و ستم) كرده اید، از رحمت خداوند ناامید نشوید، همانا خداوند همه ى گناهان را مى بخشد، زیرا كه او بسیار آمرزنده و مهربان است." (1)

هیچکس و هیچ گناهی در این آیه استثناء نشده؛ پس هر گناهی بخشیدنی ست؛ به شرطی که توبه حقیقی و خالصانه باشد. توبه ای که خداوند از گنهکاران خواسته و وعده قطعی بر عفو و رحمت داده، توبه حقیقی ست. "يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحًا عَسَى رَبُّكُمْ أَنْ يُكَفِّرَ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ...؛ ای مؤمنان! به پیشگاه خدا توبه کنید، توبه ای خالص، امید است پروردگارتان گناهانتان را از شما محو کند.." (2)

واضح است که استغفار زبانی و پشیمانیِ مقطعی، توبه نیست. امروز استغفار و فردا دوباره ارتکاب گناه، توبه نیست. امام رضا (علیه السلام) می فرمایند: "المستغفر من ذنب و یفعله کالمستهزی بربّه؛ کسی که از گناهی استغفار می کند و باز آن را انجام می دهد، مانند کسی است که پروردگارش را ریشخند کند." (3)

اینکه فرموده اند اگر توبه پذیرفته شود خود توبه کننده می فهمد، شاید ناظر به این امر باشد که هر کسی بر نفس خودش واقف است و می داند که آیا توبه ای که کرده واقعی ست یا خیر! "بَلِ الْإِنْسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ ؛ بلكه انسان خودش از وضع خود آگاه است." (4)

توبه کسی که هربار با به خاطر آوردن گناهش، و اینکه چطور در محضر خداوند به خودش جسارت داده و نافرمانی اش کرده، از خجلت و شرم به خود می لرزد و اشک ندامت می ریزد و از درگاهش عذر می طلبد، قطعا پذیرفته خواهد شد و شکی در این نیست. اما خیلی اوقات انسان از کاری که انجام داده پشیمان است، اما نه به خاطر اینکه در مقابل پروردگار جسارت کرده؛ بلکه به خاطر مشکلاتی که به خاطر گناه برایش به وجود آمده ناراحت و پشیمان است. مثلا حس می کند که لذت گناه به این آبروریزی که ایجاد شده، نمی ارزید! یا شنیده که گناه باعث حبس دعا می شود و الان چون حاجت خاصی دارد و به دنبال اجابت است، پس مجبور است توبه کند!! در حقیقت اگر چنین مشکلاتی برایش به وجود نمی آمد، نه تنها پشیمان نبود، بلکه ادامه هم می داد. این پشیمانی و استغفار، توبه نیست.

به قول شاعر
توبه بر لب، سبحه در کف، دل پر از شوق گناه
معصیت را خنده می آید ز استغفار ما

اما اگر توبه واقعی صورت گیرد، قبولی آن از طرف خداوند قطعی است؛ و از آن‏ جا که وعده پروردگار تخلف ناپذیر است، برای انسان یقین حاصل می‏شود که توبه همان، و قبولی همان. هیچ حالت انتظاری برای قبولی توبه وجود ندارد.

در عین حال، ممکن است توبه کننده، برخی نشانه های زیر را هم در وجود خودش ملاحظه کند:

1. احساس سبکی و آرامش خاصی که به سبب پاک شدن از آلودگی ها به توبه کار دست می دهد.
2. کسی که قلبش پاک و عاری از آلودگی گناه شده، بیشتر و بهتر می تواند وعده ها و عنایات الهی را با جان و دل بپذیرد و باور کند.
3. رغبت کمتر به گناه و عزم و اراده راسخ نسبت به طاعت و عبادت پروردگار را نیز از نشانه های توبه مقبول دانسته اند.





پی نوشت:
1. سوره مبارکه زمر، آیه 53
2. سوره تحریم، آیه 8
3. کافی، ج2، ص504
4. سوره مبارکه قیامت، 14

http://www.askdin.com/showthread.php?t=61305&p=959019&viewfull=1#post959019