پرسش:
تفاوت مِثل و مَثَل چیست و توضیح اینکه خداوند مِثل ندارد ولی مَثَل دارد چیست؟
پاسخ:
فرق مِثل و مَثَل:
مِثل:
(بر وزن جسر) بمعنى مانند نظير و شبيه است(وَ لَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ بقره: 228). (ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبا بقره:275). (قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ كهف: 110).و جمع آن در قرآن امثال آمده:( وَ حُورٌ عِينٌ. كَأَمْثالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَكْنُونِ واقعة: 22 و 23). (إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ عِبادٌ أَمْثالُكُمْ اعراف: 194).
مَثَل:
(بر وزن فرس) مانند، دليل، صفت، عبرت، علامت، حديث.و البته بمعنى شبيه و مانند نيز آمده است،چنانچه مرحوم طبرسى ذيل آيه (مَثَلُهُمْ كَمَثَلِ الَّذِي اسْتَوْقَدَ ناراً بقره: 17)به این معنا تصريح كرده است.
برخی معانی مَثَل که در قرآن آمده است:
1- وَ لا يَأْتُونَكَ بِمَثَلٍ إِلَّا جِئْناكَ بِالْحَقِّ وَ أَحْسَنَ تَفْسِيراً فرقان: 33.
ظاهرا مراد از مثل در اين آيه بمعنى حديث و سؤال است آيه ما قبل چنين است( وَ قالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً كَذلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَكَ وَ رَتَّلْناهُ تَرْتِيلًا)سؤال كفّار آن بود كه چرا قرآن همگى يكدفعه نازل نميشود؟ در جواب فرموده: تدريجى بودن آن بدان علّت است كه قلب تو مطمئنّ و ثابت باشد و پيوسته بودن وحى سبب تثبيت قلب تو است و اگر يكدفعه نازل مي شد و وحى منقطع مي گرديد دلت آن ثبات دائمى را نداشت.
آنوقت در آيه ما نحن فيه فرموده:
هيچ سئوالى و اشكالى پيش تو نمي آورند مگر آنكه جواب حقيقى آنرا مياوريم و جوابي كه معنايش از سئوال آنها بهتر است.
2-وَ يَذْهَبا بِطَرِيقَتِكُمُ الْمُثْلى طه: 63. مثلى مؤنّث امثل بمعنى افضل و اشرف است.
3-وَ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمُ الْمَثُلاتُ رعد: 6. مثلات جمع مثلة بمعنى عقوبت است زيرا ميان عقوبت و عقوبت شده تماثل است يعنى: عقوبت ها پيش از آنها گذشته است. و يا بقول راغب مثله عقوبتى است كه بر قومى وارد مي شود و بر ديگران مثل مي گردد.
4- وَ هُوَ الَّذِي يَبْدَؤُا الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَ هُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ وَ لَهُ الْمَثَلُ الْأَعْلى فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ روم: 27. گفته اند مراد از مثل وصف است يعنى براى اوست صفت عالي تر در آسمانها و زمين كه براى هيچ يك از موجودات آن صفت نيست و به آفريدن و اعاده خلقت قادر است.
5- ساءَ مَثَلًا الْقَوْمُ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا اعراف: 177. مثلا ظاهرا بمعنى وصف است چنانكه از آيه ما قبل روشن مي شود.
6- فَجَعَلْناهُمْ سَلَفاً وَ مَثَلًا لِلْآخِرِينَ زخرف: 56. مثل در آيه بمعنى عبرت است كه بصورت مثل سائر آمده يعنى فرعونيان را در رديف گذشتگان و هلاك شدگان قرار داديم و نيز عبرتى گردانديم براى آيندگان.(1)
با توجه به توضیحات بیان شده،مشخص می شود که مِثل نداشتن خداوند به معنای همانند نداشتن است،چه اینکه مِثل برای همانند یک شیء از یک نوع واحد به کار برده می شود و واضح است که خداوند تحت هیچ نوعی نیست تا همانندی برای او فرض شود.
اما مَثَل در مورد خداوند همانطور که در شماره 4 از معانی مَثَل اشاره شد،به معنای وصف یا صفت داشتن خداوند است که لازم است صفات درست و معقول برای خداوند بیان شود.
پی نوشت:
1-قاموس قرآن،آیت الله سید علی اکبر قرشی، ج6، ص: 233
دیدگاه جدیدی بگذارید