پرسش:
در احادیث آمده است که در ماه رمضان شیاطین در بند می شوند؛ و پیامر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم نیز می فرمایند: در روز نخست ماه رمضان شیاطین سرکش در بند می شوند.
با توجه به اینها، سوال این است که چرا در این ماه نیز مثل سایر ماه ها گناه میکنیم؟ و حتی وسوسه ها نیز وجود دارد؟ متاسفانه من این تغییر را احساس نمیکنم، یعنی به همان میزان که در غیر ماه رمضان خطا میکردم یا وسوسه میشدم، الان هم تقریبا به همان میزان هست؛ و این را یک هشدار تلقی میکنم، که با وجود حذف وسوسه های شیطان، بازهم تغییر محسوسی در من ایجاد نشده است. لطفا برای بهبود در این مشکل راهنمایی بفرمایید.
پاسخ:
قبل از هر چیز توجه به این مقدمه لازم است که بدانیم اگر شیطان به عنوان یک عامل انحراف در مسیر زندگی انسان ها اصلا وجود نداشت، باز انسان به عنوان یک موجود صاحب اختیار می توانست هر راهی را، چه خیر و سعادت و چه شر و شقاوت، انتخاب کند و مبتلا به انواع گناهان و اشتباهات گردد. این مسئله از آیه 30 سوره بقره استفاده می شود؛ چرا که وقتی خدا از اراده خود برای خلق انسان خبر می دهد، با توجه به قابلیت های موجود در انسان، ملائکه بحث فساد و خونریزی بشر را مطرح می کنند و این در حالی است که هنوز امر الهی به سجده بر انسان و شروع عداوت و دشمنی شیطان (ابلیس) صورت نگرفته است.
تنها عامل گرایش انسان به سوی بدی ها و انحرافات و گناه، شیطان نیست؛ بلکه شیطان در نقش محرک و تقویت کننده میل ها و گرایش های نادرست درونی عمل کرده، انسان را به ورطه گناه و انحراف می اندازد. در واقع، شیطان یا همان ابلیس، تنها نقش تحریک و وسوسه انسان را دارد. وسوسه در فرضی شکل می گیرد که نوعی تمایل و گرایش درونی در انسان وجود داشته باشد. آنچه انسان ها را به بدی وا می دارد، «نفس اماره» و هوی و هوس ها در وجود انسان است. اگر هم شیطان بخواهد انسان را فریب دهد، از طریق نفس اماره است. تا آمادگی درونی در انسان به سوی گناه نباشد، از شیطان کاری ساخته نیست. این حقیقتی است که در آیات متعدد قرآن به آن اشاره شده و منشأ گناهان و انحرافات در انسان ها را نفس اماره و هواهای نفسانی آن ها برشمرده است. در سوره یوسف آمده است: «وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَحِيمٌ؛ هرگز نفس خویش را تبرئه نمیکنم. نفس، بسیار انسان را به بدی‌ها فرمان می‌دهد؛ مگر این که لطف و رحمتی از جانب خداوند، نصیب انسان گردد»1
البته نباید فراموش کرد که از مرحله وجود تمایلات درونی تا تحقق خارجی عمل، فاصله بسیاری است. نقش وسوسه و مقدمه چینی های شیطان در این مسیر، نیز بسیار جدی ست. این امر، به عنوان بخش مهمی از علت بروز گناه و خطا مطرح است. در نتیجه، حذف این وسوسه ها و ممانعت از تلاش مستقیم شیطان در مسیر رفتارهای بشر، در کاهش دادن گناهان و اشتباهات بشری بسیار مؤثر است. امری که در ماه رمضان به وضوح مشاهده می شود و حجم گناهان در این ماه به شدت کاهش می یابد؛ چرا که خداوند این ماه را مبارک و نورانی قرار داده و این مسئله محدوده فعالیت تاریکی ها را کم می کند.
اما چنان که گفتیم، تأثیر وسوسه ها و مقدمه چینی های خارجی در آن حد نیست که اگر شیطان نبود، انسان هیچ گاه میل به گناه و خطا و انحراف پیدا نمی‌کرد و با فقدان وساوس شیطانی در ماه رمضان یا هر وقت دیگر، دیگر میل و زمینه گناه در انسان نباشد و انسان دست به گناه نزند.
اما اینکه شما این مطلب را برای خودتان هشدار تلقی می کنید نشان از خردمندی شما دارد.
احساس و بهره مندی از نفحات و نسیم های الهی منوط به داشتن قلبی سالم است ، قلب شأنی از شئون نفس ناطقه ی انسانی است که غذایش یاد خدا و کارش ارتباط با عالم ملکوت و دریافت فیوضات الهیست. حال اگر این قلب با گناهان و غفلتها و آرزوهای دراز و ...... دچار تیرگی شد راهش درمانش استغفار است. از حضرت رسول گرامی اسلام صلّى اللّه عليه وآله وسلّم نقل كرده اند كه فرمود:« أَلا أُخْبِـــرُكُمْ [أُنَبِّـؤُكُمْ] بِـدآئِكُـمْ مِنْ دَوآئِكُـمْ؟ دَآؤُكُـمُ الذُّنُـوبُ، وَ دَوآؤُكُـمُ الإِْسْتِغْفارُ؛ آيا درد و درمان شما را به شما خبر ندهم؟ درد شما گناهان، و دوا و درمانتان استغفار است.»2 پس درمان این مشکل، زیاد استغفار کردن است.
پی نوشت:
1. سوره یوسف، آیه 53
2. مستدرك الوسائل، ج 11، ص 333؛ ج 12، ص 123؛ نيز ر.ك: بحار الانوار، ج 90، ص 282؛ جامع الاخبار، ص57
www.askdin.com/showthread.php?t=59641&p=946452&viewfull=1#post946452