چرا کعبه از همان ابتدا قبله مسلمانان نبوده است؟

سؤال:
چرا کعبه از همان ابتدا قبله مسلمانان نبوده است؟


پاسخ:
طبق بعضی از آیات و روایات کعبه اولین مکان به عنوان قبله در بین انسان ها بوده است و مسلمانان نیز طبیعتا باید این مکان را به عنوان قبله انتخاب می کردند ولی دلایلی باعث شد که ابتدا به سوی بیت المقدس نماز بخوانند و آن جا را به عنوان قبله انتخاب کنند توجه به نکات بعضی از آن دلایل را بر ما روشن می کند

نکته اول:
با مطالعه آیات، روایات و تاریخ مشخص می شود این انتخاب، از همان اول انتخاب موقتی بوده است.
خدواند در قران می فرماید: «وَ ما جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتي كُنْتَ عَلَيْها إِلاّ لِنَعْلَمَ مَنْ يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ يَنْقَلِبُ عَلى‏ عَقِبَيْهِ»؛ ما آن قبله ای را که قبلا بر آن بودي (بيت المقدس). تنها براي اين قرار داديم که افرادي که از رسول خدا پيروي مي کنند، از آن ها که به جاهليت باز مي گردند باز شناخته شوند. (1)
از این آیه به وضوح می توان نتیجه گرفت که این یک تصمیم موقتی و برای امتحان مسلمانان بوده است تا معلوم شود مسلمانان که در آن زمان کوتاه اعراب اطراف مکه و نهایتا مدینه بودند حس ناسیونالیستی و وطن خواهی را ترجیج می دهند یا دستور دینی را.
روایتی از وجود مقدس امام حسن عسکری (علیه السلام) نیز در راستای تایید این نظریه است می فرمایند: «مردم مکه هوای قبله شدن کعبه را داشتند و خداوند با قبله قرار دادن بيت المقدس امتحان شان کرد، تا معلوم شود چه کسي بر خلاف هواي نفس خود، رسول خدا را پيروي مي کند. (2)

نکته دوم:
وجود بت های فراوان در کعبه که بیت المقدس از این مسئله پاک بود هنوز مسلمان در جایگاهی نبودند که بتوانند این بت ها را سرنگون کنند و مشرکان مکه بر خانه خدا تسلط کامل داشتند ولی پس از هجرت پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) و مسلمانان مکه به مدینه، مسلمانان قدرت پیدا کردند لذا دستور تغییر قبله صادر شد.
علامه طباطبایی در این باره می فرمایند: كعبه در صدر اسلام پر بود از بت‏ هاى مشركين و وثن‏ هاى ايشان، و خلاصه بت در آن جا حاكم بود و در ايامى كه اين آيه نازل می ‏شد، هنوز اسلام قوت و شوكتى به خود نگرفته بود، خداى تعالى رسول خود را هدايت كرد به اين كه رو به بيت المقدس نماز بخواند، چون بيت المقدس قبله يهوديان بود، كه هر چه باشد دينشان به اسلام نزديك‏ تر از دين مشركين بود، ولى بعد از آن كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به مدينه هجرت كرد و زمان فرا رسيدن فتح مكه نزديك شد، و انتظار فرمان الهى به تطهير كعبه از پليدى بت ها، شديد گرديد. (3)
در چنين شرائطى دستور برگشتن قبله بسوى كعبه صادر شد و اين خود نعمت بس بزرگى بود، كه خدا مسلمانان را بدان اختصاص داد، آن گاه در ذيل همين فرمان وعده فرمود: كه به زودى نعمت و هدايت را بر تو تمام خواهد كرد، يعنى كعبه را از پليدی ‏هاى اصنام خواهد پرداخت، آن چنان كه فقط خدا در آن عبادت شود و تنها معبد مسلمانان گردد و تنها مسلمانان رو بسوى آن عبادت كنند، پس نتيجه می ‏گيريم كه جمله: «وَ لِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ ...»، بشارت به فتح مكه است.

نکته سوم:
علي بن ابراهيم از امام صادق (علیه السلام) نقل مي‌كند؛ يهود پيغمبر اسلام (صلی الله علیه واله وسلم)، را سرزنش می كردند و می گفتند تو تابع ما هستی و به ­سوی قبله ما نماز می گذاری. رسول اكرم (صلی الله علیه واله وسلم) از اين سرزنش‌ها سخت غمگين می شد و در دل شب از خانه بيرون آمد، و به آفاق چشم می دوخت منتظر فرمان الهی در اين زمينه بود. چون آن شب سپری شد و روز فرا رسيد، در هنگام نماز ظهر در مسجد "بني‌ سالم" در حالي­ كه دو ركعت نماز ظهر خوانده بود، جبرئيل نازل گرديد و بازوهای آن حضرت را گرفت و او را به سوي كعبه برگردانيد و فرمان تغییر قبله را صادر کرد. (4)

نکته چهارم:
پیامبر (صلی الله علیه و آله) به انتظار تغییر قبله بودند و این خود نشان از موقتی بودن قبله یا اذیت یهود است خداوند در قرآن می فرماید:
«قَدْ نَرَى تَقَلُّب وَجْهِك فى السمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّك قِبْلَةً تَرْضاهَا فَوَلِّ وَجْهَك شطرَ الْمَسجِدِ الْحَرَامِ وَ حَيْث مَا كُنتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شطرَهُ وَ إِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَب لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ وَ مَا اللَّهُ بِغَفِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ»؛ نگاه هاى انتظار آميز تو را به سوى آسمان (براى تعيين قبله نهائى ) مى بينيم ، اكنون تو را به سوى قبله اى كه از آن خشنود باشى باز مى گردانيم ، روى خود را به جانب مسجد الحرام كن ، و هر جا باشيد روى خود را به جانب آن بگردانيد، و كسانى كه كتاب آسمانى به آنها داده شده بخوبى مى دانند اين فرمان حقى است كه از ناحيه پروردگارشان صادر شده (و در كتابهاى خود خوانده اند كه پيغمبر اسلام به سوى دو قبله نماز مى خواند) و خداوند از اعمال آنها (در مخفى داشتن آيات غافل نيست. (5)
از این آیات، روایات و گزارشات تاریخی روشن می شود که انتخاب بیت المقدس از ابتدا موقتی بوده و جهت امتحان مردم حجاز و سنجش تبعیت آنان نسبت به خداوند و وجود بت در خانه کعبه که پس از بر طرف شدن این دو مورد و همچنین اذیت یهودیان جهت نماز خواندن مسلمانان به سوی قبله اصلی یعنی کعبه تغییر کرد.

منابع:
1. بقره: 2/ 143.
2. طباطبایی، سید محمد حسین، الميزان، الميزان، ترجمه موسوى همدانى سيد محمد باقر، ترجمه تفسير الميزان، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسين حوزه علميه قم، قم، 1374 ش، ج 1، ص 495.
3. المیزان، همان، ج‏ 1، ص 494.
4. طبرسی، فضل؛ تفسير مجمع البيان، ترجمه محمد مفتح، انتشارات فراهاني، بي‌تا، اول، ج2 ، ص 92.
5. بقره: 2/ 144.

http://www.askdin.com/showthread.php?t=21646&p=507912#post507912