سؤال:
شهود حجیتش را از کجا می آورد؟ آیا شهود یک عارف (و نقلی که او از شهود عرفانی خود بيان می‌نماید) می‌تواند برای دیگران نیز حجیت داشته باشد؟
پاسخ:
یکی از بحث های مهم هر علمی که از روش معرفتی خاص برای شناخت حقایق خارجی سود می‌جوید، ملاک های لازم برای ارزیابی ادعاهای مطرح شده بر اساس آن روش، و میزان قابل اعتماد بودن آن در دست یابی به دانشی مطابق با واقع است. علوم تجربی و عقلی برای رسیدن به واقع از حس و عقل سود می برند اما عرفان نظری، از روش کشف و شهود قلبی برای مواجهه با حقایق هستی سود می برد. مسئله میزان و ملاک درباره این روش نیز به جد مطرح است.
عارف بر چه اساسی می تواند به شهودهای خویش اعتماد کند؟ آیا امکان خطا، همان گونه که برای دیگر منابع شناخت انسان وجود دارد، در مورد روش شهودی نیز هست؟ اگر چنین است، چه ملاکی برای تشخیص شهودهای صادق از شهودهای کاذب وجود دارد؟
در بیان عارفان می توان سه میزان برای علم عرفان به دست آورد:
الف: میزان عام یا شریعت
ب: میزان خاص مبتنی بر تجربه های استاد و پیر سلوک
این دو میزان مورد اتفاق همه محققان عرفان است
ج: عقل، که تنها در منابع متاخر عرفانی آمده است.
مکاشفه در صورتی معتبر است که با براهین عقلی و نقلی تایید شود و یا حداقل مخالف با براهین عقلی و نقلی نباشد.
اگر امری را که در عالم مکاشفه دید و در شریعت هم نسبت به آن امر توصیه و سفارشی داشتیم آن وقت برای دیگران هم حجت است که البته در اینجا به خاطر دستور شریعت برای دیگران حجت خواهد بود مانند اینکه کسی در عالم مکاشفه صدایی را بشنود که اگر می خواهی فقیر نشوی بعد از نماز عشا سوره واقعه را بخوان، ما می بینیم چنین دستور و توصیه ای در شریعت هم وارد شده است و یک دستور عامی است. پس برای ما هم به دلیل وجود آن در شریعت (و نه به خاطر مکاشفه طرف) حجت می باشد.
ولی اگر مورد مکاشفه، امری بود که صرفا متعارض و مخالف با شریعت نبود، اگر چه عین آن امر را در شریعت نداشتیم در این صورت آن مکاشفه حجت است البته فقط و فقط برای خودش نه برای دیگران.