سؤال:
آیا میان قبول کردن توحید و حل مشکلات زندگی ارتباطی وجود دارد؟
پاسخ:
مشکلات و گرفتاری‌های انسانی می‌تواند چند علت داشته باشد که عبارتند از:
1. مشکلاتی که ذاتی زندگی در دنیاست. و طبق بیان حضرت امیر (علیه السلام): «الدنیا دار بالبلاء محفوفة» (1)، دنیا خانه‌ای است که به رنج و بلا پیچیده شده است.
2. گرفتاری هایی که برای بروز استعدادهای انسان ایجاد می‌شود.
3. گرفتاری‌هایی که بر اثر ارتکاب معصیت دامن‌گیر انسان می‌شود. و البته این مورد بر اثر به یقین نرسیدن به مقام توحیدحقیقی می‌باشد
در واقع بين ارتكاب خطا و كارهاي خلاف با مصايب و گرفتاري ها، رابطه مستقيم وجود دارد. بسياري از بيماری‌ها، گرفتاری‌ها و مشكلات زندگی آثار و پيامدهای وضعی گناه و كارهاي خلاف انسان است.
هر اندازه انسان بيشتر مرتكب گناه شود بيشتر به مشكلات و گرفتاری‌های دنيوی و اخروی گرفتار خواهد شد. امير المؤمنين علی (عليه‌السّلام) فرمود: «در صورتی كه مرتكب كار خلاف و كردارهاي زشت مي‌شوي، از پيامد ناگهانی آن ايمن مباش». (2)
«چو بد كردي مباش ايمن زآفات /كه واجب شد طبيعت را مكافات» (3)
اگر انسان به ياد خدا باشد و خداوند را ناظر بر اعمال و رفتار خويش بداند، هيچگاه مرتكب گناه و كار خلاف نمي‌شود، در صورتي كار خلاف انجام مي دهد كه خدا را فراموش كرده باشد و نتيجه آن همان گرفتاري و مشكلاتي است كه برايش مي‌آيد.
مشكلات و گرفتاري كه در اثر ارتكاب خطا و كارهاي خلاف براي انسان پيش مي‌آيد، انواع مختلفي دارد. در روايات حتي به مصاديق آن گرفتاري ها نيز اشاره شده است. با دقت در آيات قرآن و كلمات ارزشمند معصومين ـ عليهم السّلام ـ مي‌دانيم كه گرفتاری‌ها و مشكلات يک انسان خلافكار نتيجه همان كارهاي خلاف او است كه در دنيا برايش پيش آمده، گرفتاری‌ها و عذاب‌های اخروي نيز به دنبال دارد كه در عالم آخرت با آن مواجه خواهد شد. انواع گرفتاريهايي كه در پی ارتكاب خطا و كارهای خلاف برای انسان پيش مي‌آيد:
1. قطع روزي يكي از پيامدهاي ارتكاب خطا و كار خلاف، محروم شدن از رزق و روزي است، در اثر گناه و ارتكاب كارهای خلاف، نعمتی كه بر انسان مقرر شده است، قطع مي‌گردد. (4)
2. از دست دادن رفاه و امنيت اجتماعي امنيت و رفاه اجتماعي يكي از نيازهاي اساسي انسان است. افراد جامعه اگر هر كدام به وظايف فردي و اجتماعي خويش عمل نمايند و به اصول و ضوابط اجتماعي پايبند باشند، نتيجه آن صلح، صفا، امنيت و رفاه اجتماعي است. اما بر عكس، اگر افراد جامعه به خصوص جوانان، اصول و ضوابط اخلاقی و قانونی را زير پا بگذارند و مرتكب كارهای خلاف شوند چه اين كه كار خلاف در جهت نافرمانی خدا باشد يا در جهت نافرمانی از اصول قانونی نظام حاكم، در هر دو صورت نتيحه و پيامد آن مشكلات و گرفتاري است كه بر افراد عارض می‌شود و جوانان چنين جامعه‌ای روي امنيت و رفاه را نخواهد ديد و خداوند حاكمان ستمكار را بر آنها مسلط خواهد نمود. امام صادق (عليه السّلام) فرمود: «كسی كه خدا را بشناسد و باز نافرماني كند و مرتكب خلاف شود، بر او كسي را مسلط می‌سازم كه مرا نشناسد.» (5)
3. مبتلا شدن به بيماريها گرفتاري ها و مشكلات، پيش بيني شده نيستند، گاه شناخته شده و گاه نيز ناشناخته‌اند. امروزه بسياري از بيماريها مطرح است، كه در گذشته شناخته شده نبود، قطعاً يكي از علل اصلي پيدا شدن بيمارهای جديد مانند ايدز و ... در ميان جوانان، بي‌بند و باري و زير پا گذاشتن اصول اخلاقی از سوی جوانان است. بيشتر مشكلات و بيماري‌های بدون علاج يا به تعبير ديگر فراوانی مبتلايان به بيماري‌های نو آمد، در كشورهای غربی و اروپايی است كه اصول اخلاقي رعايت نمي‌شود.
امام رضا (عليه‌السّلام) می‌فرمايد: «بلاهاي نو نتيجه گناهان نو هستند هر گاه بندگان، گناهان تازه‌ای را كه سابقه نداشته مرتكب شوند، خداوند بر آنها بلاهای تازه‌ای را كه سابقه نداشته، ايجاد می‌كند.». البته اگر انسان ندانسته گناهی را مرتكب شود، گرچه ممكن است پيامدهای وضعي گناه بر وی مترتب شود؛ اما از نظر حكم تكليفی مشكل پيش نمي‌آيد به شرط آن كه به محض اطلاع از حرمت آن عمل، ديگر مرتكب نشود. حتی ديگر گناهان را نيز با توبه نمودن مي‌توان محو كرد. (6)
قرآن كريم به مسائل پيش گفته اشاره‌ای ظريف دارد. در آيه 96 سوره اعراف می‌فرمايد: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُري آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُونَ؛ و چنان چه مردم شهر و ديار همه ايمان آورده و پرهيز كار می‌شدند همانا ما درهاي آسمان و زمين را بر روي آنها می‌گشوديم و ليكن چون (آيات و پيغمبران ما را) تكذيب كردند ما هم آنان را به كيفر كردار زشت رسانديم.»
«ابر بر ناید پی منع زکات/وز زنا افتد وبا اندر جهات
هر چه بر تو آید از ظلمات و غم/آن ز بی‌باکی و گستاخیست هم
هر که بی‌باکی کند در راه دوست/ره‌زن مردان شد و نامرد اوست» (7)
و حضرت امیر (علیه السلام) در دعای کمیل در این زمینه می‌فرمایند:
«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تَهْتِکُ الْعِصَمَ: کریما ببخش گناهی که آبرویم را می‌ریزد
اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُنْزِلُ النِّقَمَ:علیما ببخش گناهی که باران غم بر من ببارد
اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تُغَيِّرُ النِّعَمَ: رحیما ببخش گناهی که نعمتم را دگرگون سازد
اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِيَ الذُّنُوبَ الَّتِي تَحْبِسُ الدُّعَاءَ وتُنْزِلُ الْبَلاَءَ: مهربانا ببخش گناهی که دعایم را حبس می‌کند و باران بلا بر من می‌بارد.»
بنابراین، ریشه بعضی از مشکلات و گرفتاری‌ها، انجام معاصی است که در اثر به یقین نرسیدن مقام توحید حقیقی صورت می‌گیرد.
منابع:
1. آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم و درر الکلم، ص 104.
2. كلينی، محمد، اصول كافی، ج 3، ص 403.
3. نظامی.
4. كلينی، محمد، اصول كافی، ج 3، ص 403.
5. همان، ص 406.
6. همان، ص 185 ـ 182.
7. مولوی.