سؤال:
کاربرد آیه «وَ لَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَّوَدَّةً لِّلَّذِينَ آمَنُواْ الَّذِينَ قَالُوَاْ إِنَّا نَصَارَى ذَلِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّيسِينَ وَرُهْبَانًا وَأَنَّهُمْ لاَ يَسْتَكْبِرُونَ» چیست؟
پاسخ:
«لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَداوَةً لِلَّذينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَ الَّذينَ أَشْرَكُوا وَ لَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَوَدَّةً لِلَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ قالُوا إِنَّا نَصارى ذلِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّيسينَ وَ رُهْباناً وَ أَنَّهُمْ لا يَسْتَكْبِرُونَ» (1)
«به طور مسلّم، دشمن‌ترين مردم نسبت به مؤمنان را، يهود و مشركان خواهى يافت و نزدیک‌ترين دوستان به مؤمنان را كسانى مىيابى كه مى‌گويند: «ما نصارى هستيم» اين به خاطر آن است كه در ميان آن‌ها، افرادى عالم و تارک دنيا هستند و آن‌ها (در برابر حق) تكبّر نمى‌ورزند».
برخی مفسرین مانند استاد مکارم شیرازی (زیده عزه) اعتقاد دارند با توجه به شأن نزول‌های آیه ـ که نزول این آیات را درباره اسلام آوردن کشیشانی که نجاشی پادشاه حبشه نزد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرستاد، بیان کرده ـ و نیز با توجه به جنگ‌های صلیبی و خونینی که مسیحیان با مسلمانان داشته‌اند، این آیه را ناظر به مسیحیان زمان حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) دانسته و محتوای آیه را کلی نمی‌داند. (2)
اما علامه طباطبائی معتقد است آیه کریمه یک ضابطه و قانون کلی را بیان می‌کند. آیه کریمه در مجموعه آیات قبل و بعد از این آیه، درباره مشرکین و یهودیان و مسیحیان سخن می‌گوید و ضمن بیان اعتقادات باطل هر سه گروه ـ که بیشترین ملتهای روی زمین هستند ـ بیان می‌کند که رابطه این سه گروه با اسلام یکسان نیست. دو گروه مشرکان و یهودیان نزدیک به هم هستند و دارای دشمنی شدید و تعصب نژادی یا اعتقادی هستند و تنها بعد از قرار گرفتن در موضع ضعف و از ترس جان، به ظاهر، اسلام می‌آورده‌اند؛ اما مسیحیان نوعا چنین نبوده‌اند و در برابر شنیدن حق استکبار نداشته‌اند. علامه طباطبایی (قدس سره) آیات بعدی (=مائده 83 و 84) را که دلالت بر حق‌پذیری برخی نصاری دارد، به عنوان شاهد مدعا ذکر می‌نماید.
علامه در ادامه، سیره تاریخی اسلام آوردن مسیحیان ـ که بدون اجبار و همراه با حق‌پذیری و شیفتگی به شنیدن سخن خدا بوده ـ را با اسلام آوردن یهودیان و مشرکان ـ که بعد از دشمنی‌های سرسختانه با پیامبر و مسلمین و تنها از موضع ضعف و از ترس جان بوده ـ مقایسه می‌کند و آن را به عنوان شاهد دیگر مدعا ذکر می‌نماید.
علامه طباطبایی (قدس سره) در ادامه می‌افزاید:
«در اين آيه، خداى تعالى علت نزديک‌تر بودن نصارا به اسلام را بيان فرموده، و در بیان علت اينكه آنان نسبت به ساير ملل [یعنی مشرکین و یهودیان] انس و محبتشان به مسلمين بيشتر است، سه چيز را معرفى مىفرمايد كه آن سه چيز در ساير ملل نيست: يكى اينكه در بين ملت نصارا علما زيادند، دوم اينكه در بينشان زهاد و پارسايان فراوانند، سوم اين كه ملت نصارا مردمى متكبر نيستند؛ و همين سه چيز است كه كليد سعادت آنان و مايه آمادگى آن‌ها براى سعادت و نيک‌بختى است.» (3)
منابع:
1. مائده: 5 /82.
2. مکارم، ناصر و همکاران، تفسير نمونه، ج 5، ص 57.
3. طباطبائی، سید محمد حسین، الميزان، ج 6، ص 80 ـ 82.