چه فوایدی در مورد سکوت وجود دارد؟

پرسش:

چه فوایدی در مورد سکوت وجود دارد؟

پاسخ:
ای عزیز تا دهن بسته نشد دل باز نمی شود[1]

در بیانات دینی و کلام بزرگان اگر چه نسبت به سکوت ،سفارشات متعددی شده و فوایدی برای آن ذکر شده ولکن منظور از آن فرمابشات ، تشویق به مطلق سکوت و خاموشی نیست، حتی در موردی که حقی از انسان ضایع می‌شود و یا در موردی که منکری صورت می گیرد که دراین موارد سکوت جایز نیست ، چنانچه می‌بینیم حضرت زهرا علیها السلام آن خطبه فدکیه را در مسجد مدینه ایراد نمود و از صاحب ولایت دفاع کردند و یا فرمایشات دختر بزرگوار ایشان حضرت زینب علیها السلام در کوفه و شام ...
بلکه منظور از سکوت پرهیز از هرزه گویی و کلمات بی فایده است که باعث قساوت و چه بسا مقدمه معصیت شود

اما فواید سکوت:
امام صادق ـ عليه السّلام ـ درباره فوايد خاموشي فرمودند:
صمت و خاموشي طريقه اهل تحقيق و شعار كساني است كه باديده بصيرت در حقايق ثابت و استوار جهان مي نگرند؛ كساني كه در حقايق ماسبق وزمانهاي گذشته غور و بررسي كرده و حقايقي را بيان مي كنند كه قلم ها ننوشته و دركتاب ها نيامده است. آن گاه فوايد وآثار سكوت را بر شمرده و مي فرمايد: سكوت كليد هرگونه :راحتي و آسايش دنيا وآخرت است. موجب رضا و خشنودي خدا است. باعث سبك شدن حساب انسان درروز قيامت است. وسيله محفوظ ماندن از خطاها و لغزش ها است. براي جاهل پرده و ساتر، و براي عالم زينت است. وسيله اي است براي قطع شدن هوي و هوسهاي نفساني. وسيله رياضت نفس است. وسيله درك حلاوت و لذّت عبادت ومناجات با پروردگار است. قساوت و سختي دل را از بين مي برد. وسيله اي است براي كسب حيا و پرهيزكاري. سبب زياد شدن تدبّر و تعقّل و مروّت ومردانگي است. موجب فهم و كياست و عقل انسان مي شود. سپس امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود:

اكنون كه به فايده هاي سكوت آگاه شدي، پس دهان فروبند و تا مجبور نشدي لب به سخن مگشاي، به ويژه اگر كسي را پيدا نكني كه براي خدا و درراه خدا با او گفتگو كني.

آنگاه فرمود: وسيله هلاكت و نجات مردم سخن گفتن و سكوت است. پس خوشا به حال كسي كه توفيق شناخت سخن خوب و بد راپيدا كند و به فوايد و آثار پسنديده كم گويي و سكوت آگاه گردد،زيرا سكوت از اخلاق انبياي الهي و شعار بندگان برگزيده خداوند است و اگر كسي ارزش و قدر كلام را بداند بيجا سخن نمي گويد و سكوت را شعار خود قرار مي دهد و كسيكه بر لطايف سكوت آگاهي و اشراف داشته باشد و صمت و خاموشي را امين خزاين و اسرار دل خويش قرار دهد چنين شخصي گفتارو خاموشي اش هر دو عبادت مي شود و كسي جز خدا به حقيقت اين عبادت آگاهي ندارد[2]

امام رضا علیه السلام در این زمینه فرموده اند:
«‏ مِنْ عَلَامَاتِ الْفِقْهِ الْحِلْمُ وَ الْعِلْمُ وَ الصَّمْتُ إِنَّ الصَّمْتَ‏ بَابٌ‏ مِنْ أَبْوَابِ الْحِكْمَةِ إِنَّ الصَّمْتَ يَكْسِبُ الْمَحَبَّةَ إِنَّهُ دَلِيلٌ عَلَى كُلِّ خَيْرٍ.»«از نشانه هاى ديـن‎ ‎فهمـى , حلـم و علم استوخاموشى درى از درهاى حكمت است.‏خـامـوشـى و سكـوت‎, ‎دوستـى آور و راهنمـاى هـر كـار خيرى است »[3]

پی‌نوشت:
1-علامه حسن زاده آملی،انسان در عرف عرفان،ص42
2-مصباح الشريعه، باب 27
3-کشف الغمه فی معرفة الائمه،،ج2،ص292