پرسش:
آیا حضرت زهرا سلام‌الله علیها با مادر شوهرش (مادر امیرالمؤمنین) زندگی می‌کرد؟ برخوردشان با ایشان چگونه بود؟
پاسخ:
بعد از هجرت پیامبر گرامی اسلام ( صلی الله علیه و اله )، امام علی علیه‌السلام مأمور شد تا عده‌ای از زنان ازجمله فاطمه زهرا سلام‌الله علیها و مادرش فاطمه بنت اسد را همراه خود به مدینه بیاورد. آنان در قبا به پیامبر صلی‌الله علیه و آله ملحق شدند و مورد استقبال گرم آن حضرت قرار گرفتند و سپس همراه ایشان وارد مدینه شدند و در این شهر اسکان یافتند.
اینکه حضرت علی علیه‌السلام و مادر ایشان فاطمه بنت اسد تا قبل از ازدواج این حضرت با حضرت فاطمه سلام الله علیها، در کدام منطقه و کجا زندگی می‌کردند، اخباری در دست نیست؛ اما پس از ازدواج، ظاهراً امام علی علیه‌السلام خانه‌ای تهیه کرد و دختر رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و اله را همراه خود به آن خانه برد. دوری این منزل سبب شد تا حضرت صدیقه طاهره سلام‌الله علیها از پیامبر درخواست کند تا خانه‌ای نزدیک خودشان (حضرت در کنار مسجدالنبی به همراه همسرانشان سکونت داشتند) بیابند تا به‌راحتی به ایشان دسترسی داشته باشند؛ اما حضرت رسول صلی الله علیه و اله از وی عذر خواست و نتوانست خواسته ایشان را برآورده نمایند. حارثه بن نعمان (از قبیله بنی نجار) وقتی این قضیه را شنید، خانه‌ای را که خودش در آنجا ساکن بود و نسبت به دیگر خانه‌ها به مسجدالنبی نزدیک‌تر بود، به‌عنوان هدیه به حضرت زهرا سلام‌الله علیها بخشید؛ بدین ترتیب، ایشان به همراه همسرشان به این خانه نقل‌مکان کردند.
ضمن اینکه حضرت فاطمه بنت اسد که تا قبل از این با ایشان زندگی می‌کرد، همراه آنان به این مکان نقل‌مکان کرد. از سوی دیگر، مادر امام علی علیه‌السلام سال چهارم هجری از دنیا می‌رود. پس ایشان به مدت حدوداً ۲ سال همراه فرزندش امام علی علیه‌السلام و عروسش حضرت زهرا سلام‌الله علیها در خانه حارثه بن نعمان زندگی کرده است. آنچه در گزارش‌های تاریخی یافت شد، این است که حضرت علی علیه‌السلام کارهای خانه را میان همسر و مادرشان تقسیم کردند؛ ایشان به مادرشان فاطمه بنت اسد فرمودند:
«مادر جان! فاطمه کارهای داخل خانه ازجمله آسیاب کردن آرد، خمیر کرد و پخت نان را عهده‌دار می‌شود و شما نیز آب آوردن و کارهای بیرون از خانه را در صورت نیاز عهده‌دار شوید».
ضمن اینکه با جستجوی به‌عمل‌آمده، گزارشی مبنی بر نوع برخورد و ارتباط حضرت زهرا سلام الله علیها با فاطمه بنت اسد یافت نشد. درمجموع، با توجه به فرمایش حضرت علی علیه‌السلام مبنی بر تقسیم کارها بین حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها و مادر ایشان فاطمه بنت اسد و از سوی دیگر، نیز با عنایت به زمان ازدواج حضرت علی علیه السلام و فاطمه زهرا سلام‌الله علیها در سال دوم تا ۴ هجری (سال وفات فاطمه بنت اسد)، مادر امام علی علیه‌السلام به مدت دو سال در طول دوران ازدواج این زوج، همراه ایشان زندگی می‌کردند. از طرفی، با توجه به تعریف و تمجید پیامبر از ایشان، کفن کردن ایشان بالباس خود و نیز عدم وجود گزارشی مبنی بر ناراحتی و شکایت حضرت زهرا سلام‌الله علیها از وی، می‌توان این‌چنین برداشت کرد که رابطه این دو بانو بسیار صمیمانه و مهربانانه و عاطفی بوده است.
کلمات کلیدی:
فاطمه بنت اسد، سیره حضرت زهرا، زندگی فاطمه بنت اسد با حضرت زهرا سلام‌الله علیها، مادر امام علی علیه‌السلام.
پانویس:
1. آقای یوسفی غروی در کتاب «تاریخ تحقیقی اسلام» به‌تفصیل، ماجرای هجرت حضرت علی علیه‌السلام به همراه فواطم به مدینه و نیز حوادثی که در میانه راه برای ایشان اتفاق افتاد تا ورود به مدینه را همراه با ذکر منابع آورده است. یوسفی غروی، محمدهادی، تاریخ تحقیقی اسلام، ترجمه حسینعلی عربی، ج۲، ص۱۷۳- ۱۷۶.
2. ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۳۲؛ ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، ج۳، ص۸۷؛ ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۸، ص۲۶۴.
3. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الأشراف، ج۲، ص۳۷-۳۸؛ طبرانی، ابوالقاسم سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج۲۴، ص۳۵۲.