پرسش:
مورمون‌ها چه کسانی هستند و چه عقایدی دارند؟ آیا این درست است که آن‌ها تفکرات صهیونیستی دارند و بر این باورند که حکومت موعود آخرالزمان در آمریکا تشکیل می‌شود؟
پاسخ:
«مورمونیسم»(۱) یکی از فرقه‌های نوپدید مسیحی در قرن نوزدهم است که خود را احیاکننده مسیحیت راستین می‌داند و به سبب شبکه تبلیغی قوی، گسترش قابل‌توجهی در جهان یافته است. این فرقه مسیحی، اگرچه در تعالیم بنیادین مسیحیت، فرق چندانی با مسیحت ندارد، اما به سبب برخی از آموزه‌هایش، از سوی جهان مسیحیت به رسمیت شناخته‌نشده و طرفدارانش طرد می‌شوند.(۲) در ادامه در قالب چند نکته به بررسی عقاید مورمونیسم می‌پردازیم:
نکته اول:
مورمونیسم فرقه‌ای نوپدید در جهان مسیحیت است که توسط «جوزف اسمیت» پایه‌گذاری شده است. این فرقه تحت تأثیر پروتستانتیزم و پِیوریتن‌ها ایجاد شد؛ جریانی که به دنبال بازگشت به مسیحیت اولیه و نجات انسان بود و خود را منتخب خدا برای ایجاد «اورشلیم جدید» یا «شهر صهیون» می‌دانستند.(۳) جوزف و خانواده‌اش متأثر از همین جریان، به دنبال مسیحیت راستین و کلیسای حقیقی بودند که در همین میان، جوزف، چنین ادعا کرد که در چهارده‌سالگی در مکاشفه‌ای مأمور به احیای مسیحیت و بازگشت به انجیل و تشکیل شهر صهیون شده و در هجده‌سالگی توسط فرشته‌ای محل اختفای الواح زرین به او معرفی‌شده است.(۴)
نکته دوم:
بنا بر مکاشفاتی که جوزف آن‌ها را ادعا می‌کرد، حضرت عیسی بعد از به صلیب کشیده شدن و عروج یافتن به ملکوت خدا، پس از سال‌ها در آمریکا رستاخیز یافت و آنجا کلیسایی تشکیل داد و انجیل را به ساکنان آن دیار، تعلیم داد. به باور او، اولین ساکنان آمریکا، گروهی از اسرائیلی‌ها بودند که سال‌ها قبل از ظهور حضرت عیسی به آمریکا آمده بودند. گروهی از آن‌ها ایمانشان را از دست دادند اما گروهی نیز در آمریکا ایمانشان را حفظ کردند که بومیان آمریکا از همین دسته اخیر هستند و خودشان به دو گروه تقسیم شدند: لامانایت‌ها که سرخ‌پوستان از این نژاد هستند و نفایت‌ها که حضرت عیسی پس از رستاخیز بر این گروه ظاهر شد و آن‌ها را مسیحی ساخت و انجیل را به آن‌ها یاد داد و کلیسایی برایشان تشکیل داد.
بعد از نابودی نفایت‌ها، یک نفر از آن‌ها به نام مورون تعالیم حضرت عیسی را روی الواح ثبت کرد و پسرش به نام مورونی این الواح را زیرخاک دفن کرد تا اینکه قرن‌ها بعد توسط جوزف اسمیت، این الواح مجدداً کشف شدند. به گفته جوزف، فرشته‌ای، محل پنهان شدن این الواح را به او نشان داده و جوزف توسط عینکی که همراه الواح بوده، این کتاب را خوانده و ترجمه کرده و مجدداً این الواح را به فرشته تحویل داده است. در این کتاب، به شرح مواعظ حضرت عیسی پس از رستاخیز در میان جامعه بدوی آمریکا اشاره شده است. جوزف معتقد بود که باید این الواح را محور قرار داد چراکه آخرین نسخه تعالیم حضرت عیسی پس از رستاخیز هستند و بنا بر آنچه بر او وحی‌شده، تمامی کلیساهای دیگر اشتباه می‌کنند و از تعالیم حضرت عیسی دور مانده‌اند و او باید تعالیم حضرت عیسی را مستند به این الواح، مجدداً احیاء کند.(۵) پس از آن بود که اسمیت «کلیسای عیسی مسیح وابسته به قدیسین آخرالزمان» معروف به «کلیسای LDS» را تأسیس نمود و کسانی که عضو این کلیسا باشند را مورمون نامیدند.(۶)
نکته سوم:
مورمون‌ها در ابتدای تأسیس، فرق چندانی با مسیحیت مرسوم نداشتند، اما به‌مرور زمان تعالیم و آموزه‌هایی را مطرح کردند که با مسیحیت مرسوم در تقابل بود:
• مفاد ایمان در مورمونیسم و مسیحیت مرسوم متفاوت است. در مسیحیت مرسوم، ایمان، اقرار به خدایی حضرت عیسی است؛ اما مورمون‌ها، ایمان را اقرار به نجات‌بخش بودن حضرت عیسی و اقرار به پیامبری جوزف می‌دانند.
• شیوه تعمید در مورمونیسم، متفاوت از مسیحیت مرسوم است. در مسیحیت مرسوم، با شست‌وشو و اذکار خاص، تعمید انجام می‌شود؛ اما مورمون‌ها معتقدند که یک کشیش مورمونی می‌تواند با گستردن دست‌ها بر سر شخص، تعمید را انجام دهد.
• مسیحیت مرسوم، هم از توحید دفاع می‌کند و هم از تثلیث؛ بدین بیان که خداوند یکی است با سه شخصیت که یکی از آن‌ها حضرت عیسی است که هم دارای جنبه اللهی است و هم دارای جنبه انسانی؛ اما مورمون‌ها خدا را دارای سه شخصیت می‌دانند، بلکه جهان را دارای خدایان متعدد می‌دانند و فراتر از این، خدا را موجودی انسانی می‌دانند که خود را به مقام خدایی رسانده و هر انسانی نیز می‌تواند به این مقام دست یابد.
• مورمون‌ها ماده و روح را ازلی و ابدی و غیر مخلوق می‌دانند درحالی‌که در مسیحیت مرسوم، چنین اعتقادی وجود ندارد و جز خداوند همگی مخلوق به‌حساب می‌آیند.
• ازنظر مسیحیت مرسوم، همان‌طور که گناه نخستینِ حضرت آدم، طبیعت همه انسان‌های برخاسته از نسل او را فاسد كرد، یك عمل كاملاً نیك که همان مرگ خدای متجسد (حضرت عیسی) است، همه مؤمنان به این رخدادِ تاریخی را نجات می‌دهد. گناه آدم مرگ را در پی‌آورد و فیض خدا حیات جاودان را به بشر ارزانی داشت؛ اما ازنظر مورمون‌ها ذات بشر پاک است و هر کس بر اساس معرفت و اعمالش به نجات دست می‌یابد.(۷)
نکته چهارم:
از اصلی‌ترین دغدغه‌های جوزف اسمیت، زمینه‌سازی برای ظهور مجدد حضرت عیسی است که بنا ساختن شهر صهیون و جمع شدن پیروان کلیسای عیسی مسیح در آمریکا، یکی از مهم‌ترین آن‌ها است. در همین راستا، وی یکی از اصول ایمان مورمون‌ها را این‌چنین می‌نویسد:
«ما ایمان‌داریم به معنای تحت‌اللفظی جمع شدن بنی‌اسرائیل و بازگشت ده قبیله و اینکه صهیون (اورشلیم جدید) در قاره آمریکا بنا خواهد شد و مسیح شخصاً بر زمین حکومت خواهد کرد و زمین نو خواهد شد و جلال و شکوه خود را دریافت خواهد کرد».(۸)
با عنایت به این مطالب، روشن می‌شود که وی دارای تفکرات صهیونیستی است و نگرش مقدس‌مآبانه‌ای به آمریکا دارد. در همین راستا، وی در سال ۱۸۴۴م اعلام کرد که به‌منظور سازمان‌دهی ملکوت خدا بر روی زمین نامزد انتخابات ریاست جمهوری آمریکا خواهد شد؛(۹) اما در همین سال به قتل رسید(۱۰) و بعد از مدتی، مورمون‌ها، بریگام یونگ از مبلغان مورمونی را به‌عنوان رهبر جامعه مورمون پذیرفتند. وی موفق شد که حکومتی دینی بر اساس عقاید مورمون‌ها تشکیل دهد.(۱۱) پس از او، وودراف، یکی دیگر از رهبران مورمونیسم، در تعامل با دولت آمریکا، از حکومت دینی مورمونی چشم‌پوشی کرد و در عوض، سرزمین آن‌ها به‌عنوان ایالتی از آمریکا به رسمیت شناخته شد و دارای حق رأی و امکان کاندیدا شدن در جامعه سیاسی آمریکا شدند.(۱۲) مورمون‌ها به‌واسطه رهبری دیوید مک‌کی، به نفوذ فرهنگی و سیاسی قابل‌توجهی در آمریکا و اروپا دست یافتند تا جایی که گفته شده جمعیت آن‌ها در سراسر جهان رشد چشمگیری داشت و بعدها تأثیرات بسزایی در انتخابات آمریکا (مثلاً انتخاب میت رامنی -که یک مورمونی و دارای والدین مورمونی است- به‌عنوان فرماندار ایالت ماساچوست در سال ۲۰۰۲م و سپس کاندیدا شدنش در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۱۲ م) ایفاء نمودند و عمدتاً از طرفداران سنتی حزب جمهوری‌خواه در آمریکا به‌حساب می‌آیند.(۱۳)
مورمون‌ها اگرچه معتقدند که حکومت آخرالزمانی حضرت عیسی در آمریکا مستقر خواهد شد (اورشلیم جدید) اما همواره خواستار بازگشت یهودیان به فلسطین (اورشلیم قدیم) بوده و پس از تشکیل دولت اسرائیل در فلسطین، از آن حمایت کرده و می‌کنند.(۱۴)
نتیجه:
مورمونیسم یکی از فرقه‌های نوظهور در جهان مسیحیت است که توسط جوزف اسمیت ایجاد شد و تأکید خاصی برریشه‌های یهودی مسیحیت دارد. اسمیت و طرفدارانش، به انحراف کلیسا معتقد بودند و از احیای مسیحیت راستین و تشکیل آرمان‌شهر در آمریکا سخن می‌گفتند که از زمینه‌های ظهور مجدد حضرت عیسی در آمریکا است. آن‌ها دارای تفکرات صهیونیستی بوده و از مسیحیان صهیونیست به‌حساب می‌آیند و تأثیرات سیاسی و فرهنگی قابل‌توجهی بر آمریکا و اروپا داشته و دارند و از بازگشت یهودیان به فلسطین و استقرار دولت اسرائیل در آنجا حمایت می‌کنند. ازاین‌رو، می‌توان آن‌ها را دارای تفکرات یهودی و مسیحی دانست که نگاه مقدس‌مآبانه‌ای به آمریکا و اسرائیل دارند.
کلمات کلیدی:
مسیحیت صهیونیستی، مورمونیسم، فرقه‌های مسیحی، رستاخیز حضرت عیسی.
پی‌نوشت‌ها:
۱. Mormonism
۲. توسلی رکن‌آبادی، مجید و زهره سعیدی، مسیحیت اسرائیلی: بررسی ظهور و گسترش مورمونیسم، مجله پژوهش‌های علم و دین، پاییز و زمستان ۱۳۹۳ ش، شماره ۲، ص۲۵-۲۶.
۳. Hanks, Maxine with Jean Kinney Williams, Mormon Faith in America, Mircea Eliade, The Encyclopedia of Religion, 2003, Vol. 10, p.8
۴. اسمارت، نینیان، تجربه دینی بشر، ترجمه محمدرضایی و ابوالفضل محمودی، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۸۳ ش، ج۲، ص۲۶۶؛ مولند، اینار، جهان مسیحیت، ترجمه محمدباقر انصاری و مسیح مهاجری، تهران، انتشارات امیركبیر، ۱۳۸۷ ش، ص۴۷۸.
۵. توسلی رکن‌آبادی، مجید و زهره سعیدی، مسیحیت اسرائیلی: بررسی ظهور و گسترش مورمونیسم، ص۲۷-۳۰.
۶. Hanks, Maxine with Jean Kinney Williams, Mormon Faith in America, Vol. 10, p.11
۷. برای مطالعه بیشتر در این زمینه، رک: توسلی رکن‌آبادی، مجید و زهره سعیدی، مسیحیت اسرائیلی: بررسی ظهور و گسترش مورمونیسم، ص۴۰-۴۴.
۸. صادق نیا، مهراب، رضا کاظمی راد، مقایسه نقش موعودباوری در پیدایش دو فرقه مورمونیسم و شیخیه، مجله پژوهش‌های ادیانی، زمستان ۱۳۹۲ ش، شماره ۲، ص۲۲-۲۳.
۹. برای مطالعه بیشتر، رک: توفیقی، فاطمه، کلیسای مورمون، مجله هفت‌آسمان، ۱۳۸۱ ش، شماره ۱۶.
۱۰. توسلی رکن‌آبادی، مجید و زهره سعیدی، مسیحیت اسرائیلی: بررسی ظهور و گسترش مورمونیسم، شماره ۲، ص۳۲.
۱۱. همان، ص۳۲-۳۳.
۱۲. همان، ص۳۶.
۱۳. همان، ص۳۶-۳۷.
۱۴. برای مطالعه بیشتر، رک: صاحب خلق، نصیر، مسیحیت صهیونیستی، مجله موعود، اسفند ۱۳۸۲ ش، شماره ۴۲؛ همچنین، رک: حسینی، قاصدک، مورمون‌ها؛ حامیان دولت یهود، خبرگزاری فارس، ۲۰/۱۰/۱۳۹۵، لینک:
موضوع: