پرسش :
شنیدم باید دوست را امتحان کرد، روشش چطور است؟
پاسخ :
در آموزه های دینی ما نسبت به انتخاب و ارتباط و دوست یابی سفارشات مهمی به چشم می خورد، با توجه به این که نیاز به دوستى و دوستان یکى از نیاز هاى مهم انسان است و جاى خالى این نیاز را چیز دیگرى پر نمی کند، باید زمینه هاى دوستى و روابط دوستانه مورد دقت قرار گیرد. از این رو امام حسن مجتبى (علیه السلام) به یکى از فرزندانش فرمود: «پسرم! با احدى برادرى و دوستى مکن مگر بدانى به چه جاهایى مى رود و با چه افرادى نشست و برخاست مى کند و چون خوب بر احوالش آگاهى یافتى و روش او را پسندیدی، با او دوستى کن. دوستى تو به خاطر این باشد که او را از لغزش ها بازدارى و در تنگدستى به او یارى رسانی» (1).
امام على (علیه السلام) فرمود: «هرگاه وضع شخصى بر شما نامعلوم شد و دین و آیین او را نشناختید، به دوستانش بنگرید. اگر اهل دین و آیین الهى اند، او نیز پیرو آیین خدا است» (2)؛ لذا برقراری دوستى با همنوعان قبل از هر چیز، داراى سه شرط اساسى است که مقدم بر دیگر شرایط، باید رعایت گردد.
بنابراین شخصى سزاوار دوستى است که:
1. دیدار او خدا را به یاد شما آورد؛ یعنى زیارت وى سبب ذکر خدا باشد.
2. گفتار او به دانش و معلومات شما بیفزاید و از هر کلام او، ثمره اى علمى فراهم آید.
3. عمل و کردار او، آخرت را به یاد آورد؛ به گونه اى که به اعمال و رفتار شما رنگ آخرتى بزند.
اگر کسى را با سه شرط فوق یافتید، سعى کنید با او دوست باشید و وجود وى را غنیمت شمارید؛ و گرنه درجست و جوى چنین دوستانى باشید. تا زمانى که یک شخص را با چنین ویژگى هایى نیافتید، به سادگى با او دوستى برقرار نکنید. فضاى دوستى بهترین فضاى استفاده از کمالات معنوى است و باید زمینه ساز دیندارى، بندگى، رشد علمى و اخلاقى گردد. در مقابل دوستى اى که موجب انحطاط اخلاقى و زمینه ساز مفاسد دینى و دنیوى شود، دوستى نیست؛ بلکه دشمنى و عداوت است و از این دوستى ها باید سخت اجتناب کرد. شرایط سنى و طبقه اجتماعى نیز تا حدودى زمینه ساز برخى از شرایط قبلى است.
پی نوشت ها:
1.محمد جواد طبسی، حقوق فرزندان در مکتب اهل بیت (علیهم السلام)، ص 176.
2. همان، به نقل از بحارالأنوار، ج 74، ص 197.