پرسش :
در مورد کتاب سلیم بن قیس، گفته می شود که در آن ابهامات زیادی است که نمی توان به همه احادیث آن اعتماد کرد و بسیاری از بزرگان بر این کتاب ایراداتی وارد کرده اند، آیا این کتاب قابل اعتماد می باشد و می توان با آن واقعه غدیر را ثابت کرد؟
پاسخ :
در رابطه با کتاب سلیم بن قیس، اینگونه نیست که همه اهل فن فقط بر آن ایراد گرفته باشند و آن را غیر معتبر دانسته باشند. بلکه در مقابل کسانی که ایراداتی به این کتاب وارد کرده اند، تعداد قابل توجهی از اهل فن این کتاب را تأیید و به اعتبار آن تصریح کرده اند.
بسیاری از علمای شیعه چه در قرون متقدم و چه در قرون متاخر، استناد این کتاب را به «سلیم بن قیس» و مندرجات آن را صحیح دانسته اند. برای مثال می بینیم که کشی کتاب را توثیق و تایید می کند(1) و ابن ندیم آن را به عنوان اوّلین کتابی که برای شیعه ظاهر شده، پذیرفته است.(2) نعمانی نیز درباره اش می گوید که: در بین همه اهل علم و راویان حدیث ائمه(علیهم السلام) اختلافی نیست که کتاب سلیم بن قیس هلالی از بزرگ ترین و قدیم ترین کتاب های پایه ای است که اهل علم و راویان حدیث اهل بیت(علیهم السلام) نقل کرده اند(3) و نیز درباره این کتاب در «الغیبه» می نویسد: «شک نیست که (در میان شیعیان از بین کسانی که علم را حمل و آن را از ائمه روایت کرده اند) کتاب سلیم بن قیس هلالی از ارزشمندترین اصول شیعه به شمار می رود. زیرا، آنچه در این اصل آمده است همه از مقداد و سلمان و ابوذر و مانند آنها که پیامبر و علی(علیهماالسلام) را دیده اند و کلام شان را شنیده اند نقل شده است. کتاب سلیم از اصولی است که شیعه به آن رجوع می کند و برآن اعتماد می نماید.(4)
ضمن آنکه بر فرض کتاب سلیم بن قیس را غیر معتبر بدانیم و بر فرض بگوییم در جریان غصب خلافت و سقیفه و بعد از آن به واقعه غدیر احتجاج نشده است، مطمئناً این موضوع نمی تواند اصل واقعه غدیر را که در منابع متعدد و فراوان شیعه و سنی با صراحت بیان شده است، و بعنوان یکی از حوادث قطعی تاریخی مطرح می باشد، خدشه ای وارد کند.
بسیارى از علماى اهل سنت از جمله: نسائى، حاکم نیشابورى، مسلم در صحیحش، امام احمد از طریق براء بن عازب به دو سند، ترمذى، ابن ماجه، ابن عساکر، بخارى و... در کتابهاى خود حدیث غدیر را ذکر کرده اند که بیش از 360 دانشمند هستند. لذا بر فرض عدم اعتبار کتاب سلیم و عدم احتجاج به غدیر خم در جریان غصب خلافت، خدشه ای به اصل جریان غدیر وارد نخواهد شد.
پی نوشت ها:
1. رجال کشی(اختیار معرفه الرجال)، کشی محمد بن عمر، محقق/ مصحح: مهدی رجایی، موسسه آل البیت(علیهم السلام)، قم، 1363هـ.ش، چاپ اول، ج 1، ص321.
2. الفهرست، ابن ندیم، محمدبن اسحق، تحقیق: ابراهیم، رمضان، دارالمعرفه، بیروت، 1417هـ.ق، ص 271.
3. معجم رجال الحدیث، خویی، سید ابوالقاسم، مرکز نشر فرهنگ اسلامی، قم، 1413هـ.ق، چاپ پنجم،، ج 9، ص 220.
4. الغیبه، النعمانی، محمد بن ابراهیم، ترجمه: غفاری، محمدجواد، مکته الصدوق، تهران،1376هـ.ش، ص 101.