با چه روشهایی می توانیم فرزندمان را برای نماز بیدار کنیم؟
گرایش كودك به پذیرش ارزش ها و دستورهای دینی تنها در سایة احساس شخصیت و ارزشمندی خود تحقق می یابد. بنابراین والدین و معلمان در موقعیت های مناسب تنها زمینه ساز و هدایت‌گرند. متأسفانه گاهی اوقات والدین و مربیان سعی می کنند مسائل دینی را در فرصتی كوتاه از طریق گفتاری مستقیم و با پند و اندرز و تذكرات مكرر، به كودكان منتقل و یا تحمیل كنند، در حالی كه كودكان خود باید ارزش ها را دارا شوند، دلایل آن را بپذیرند و با میل آن را در صحنة عمل به كار گیرند، نه این كه قواعد را به آن ها دیكته كرده و به اجبار بقبولانیم.
امام علی(ع) می فرماید: إِنَّ لِلقُلوبِ شَهوَةً وَكَراهَةً وَإِقبالاً وَإِدبارً فَتوها مِن إِقبالِها وَشَهوَتِها، فَإِنَّ القَلبَ إِذا اُكرِهَ عَمِىَ؛[۱] دلها را حالتِ خواستن و ناخواستن و روى آوردن و پشت كردن است. از راه خواسته ها و تمايلات سراغ قلبها برويد، چرا كه اگر دل را به كارى مجبور كنند، كور مى شود.
از این رو چه بسا فرزندان در خانه پدر و مادر كه سلطه و اقتدار را می بینند، نماز می خوانند، ولی با تغییر موقعیت، آن را ترك می كنند، چون ارزش های دینی برای آنان درونی نشده است.
والدین باید در تعامل گروهی با احترام دو سویه، به تبادل اطلاعات و احساسات بپردازند و فضای دوستی را فراهم کرده و به آن ها فرصت و اجازه بحث و استدلال و سؤال كردن بدهند. هیچ ارزش و اعتقاد و اصولی را قبل از آن كه زمینة لازم عاطفی و روانی آن برای كودك فراهم شود و یا خود به آن متمایل شده باشند، نباید به او تحمیل كرد.
از طرفی فرزندان بیش از آن كه به گفتار والدین بیندیشند، به عملشان نگاه می کنند. پدر و مادر اگر به نماز اوّل وقت با رعایت آداب آن توجه کنند، عملاً انجام تكالیف مذهبی را به فرزندان خود آموزش داده اند. این روش به مراتب از آموزش زبانی مؤثرتر است. عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع كُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِكُمْ لِیَرَوْا مِنْكُمُ الِاجْتِهَادَ وَ الصِّدْقَ وَ الْوَرَع؛[۲] امام صادق(ع) می فرماید: با غیر زبانتان (عملتان) مردم را به نیكی ها دعوت كنید.
نکته دیگر، استفاده از تشویق و ارزش گذاری است. البته تشویق به عنوان كمك انگیزه مطرح است، نه اصل انگیزه، یعنی باید فرزند بفهمد كه عملش مورد توجه والدین است، ولی وابسته به تشویق نشود كه اگر تشویقی نبود، عمل ترك شود. طبیعتا كودك هرچه بزرگ تر می شود، احساس نیاز او به تشویق كم تر می شود، ولی در اوایل لازم است اگر فرزند پسر است، برای او سجاده و تسبیح و وسایل مورد علاقه او را تهیه كنید اما اگر دختر است، چادر نماز با سجاد و همین طور وسایل خورد علاقه او را به عنوان جایزه تهیه کنید. در این جهت می توان از مربیان مدرسه كمك گرفت.
[۱]. نهج البلاغه، حكمت ۱۹۳.
[۲]. بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج۶۷، ص: ۳۱۰.