پرسش:
خداوند در آیه «یا ایها الذین امنوا اتقوالله حق تقاته... »(آل عمران: 3/ 102) فرمود: ای کسانی که ایمان آورده‌اید شایسته تقوای الهی، تقوای الهی داشته باشید.
بعد از نزول این آیه، مسلمانان ترسیدند (نگران شدند) که شاید آنان نتوانند به طور واقعی، به شایستگی تقوا داشته باشند و خدا بعد آن این آیه را نازل کرد: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید شایسته تقوای الهی و در حد توان خود، تقوای الهی داشته باشید»
آیا به طور واقعی، این گونه بوده است؟ اگر بوده است، پس چرا از همان اول، آیه دوم نازل نشده است؟
پاسخ:
بله در سوره تغابن، آیه 16 خدای متعال می فرماید: «فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَ اسْمَعُوا وَ أَطيعُوا وَ أَنْفِقُوا خَيْراً لِأَنْفُسِکُمْ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»
یعنی: پس تا توانید از خدا پروا کنید و ( دعوت‌ها و اوامر او را) بشنوید و اطاعت نمایید و (از جان و مالتان) انفاق کنید که برای خودتان به‌تر است و کسانی که از بخل نفسشان مصون گردند آن‌ها همان رستگاران هستند.
در آيه 102 سوره آل عمران، نخست به تقوا دعوت شده تا مقدمه‌اى براى دعوت به سوى وحدت باشد، در حقيقت، دعوت به اتحاد بدون استمداد از يک ريشه اخلاقى و عقيدتى بى‌اثر و يا كم‌اثر است، به همين دليل، در آيه مذكور، تلاش شده تا عوامل اختلاف و پراكندگى در پرتو ايمان و تقوا تضعيف شوند.
بديهى است انجام دستور مذكور، همانند همه دستورهاى خداوند متعال به ميزان توانايى و استعداد انسان بستگى دارد. آيه دوم در حقيقت، بيان قيد و به اصطلاح، تخصيص در آيه اول است و آن را مقيد به مقدار توانايى انسان مى‌كند. از این رو، ایرادی ندارد که ابتدا آیه‌ای عام ذکر شود و بعد، با آیاتی آن را تفسیر و توضیح داد.