سستی در نماز

پرسش:
برای اینکه نماز صبح هایم قضا نشود و سستی در نماز نداشته باشم چه باید کرد؟ و همچنین برای اینکه در نماز حضور قلب داشته باشم چه باید کرد؟

 

پاسخ:
الف: برای این که نماز صبحتان قضا نشود لازم است اموری را رعایت بفرمایید:
1- سعی کنید شب ها زود بخوابید، تا دیر وقت بیدار بودن، باعث می گردد که بدن آن کشش لازم را برای بیداری در صبح نداشته باشد.
2- سعی شود حتی المقدور شام در ابتدای شب و حتما سبک میل شود.
3- موقع خواب با وضو باشید و آیه آخر سوره کهف را تلاوت بفرمایید و از خداوند بخواهید که برای نماز صبح بیدار شوید. «قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحَىٰ إِلَيَّ أَنَّمَا إِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ ۖ فَمَنْ كَانَ يَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا (1) بگو: جز این نیست که من مانند شما بشری هستم (دعوی احاطه به جهان‌های نامتناهی و کلیه کلمات الهی نکنم، تنها فرق من با شما این است) که به من وحی می‌رسد که خدای شما خدای یکتاست، پس هر کس به لقای (رحمت) پروردگارش امیدوار است باید نیکوکار شود و هرگز در پرستش خدایش احدی را با او شریک نگرداند.»
4- ساعت یا زنگ تلفن همراه را در چند نوبت تنظیم کنید و با فاصله از خود قرار بدهید. مثلا اگر اذان صبح ساعت 4/30 است، ساعت را در 4/30، 5 و 5/30  تنظیم نمایید.
5- به دیگران هم بسپارید که شما را بیدار نمایند.
6- یک جدول تنظیم نمایید که در ستون افقى آن، ساعات شبانه ‏روز و در ستون عمودى، ایام هفته را یادداشت کرده و تمام کارهاى روزانه را در آن درج کنید (از خواب و استراحت تا عبادت، ورزش، مطالعه و...). هر فعالیتى را در زمان خاص خود در جدول بنویسید و هیچ زمانى را بدون کار خالى نگذارید.
در همین جدول، وقت نماز را با خط خاص، درشت و رنگ خاصی مشخص نمایید.
هر روز صبح با نگاهى به آن برنامه، به اجراى دقیق آن بپردازید و شبها قبل از خوابیدن، آن را محاسبه و ارزیابى کنید؛ شایسته است همچون یک محاسبه ‏گر جدى و قاطع، فعالیت‏ هاى روزانه و میزان موفقیت خود در انجام دادن کارها را بررسى کنید. در صورت موفقیت خواندن نماز خود را تشویق کنید و در صورت تخلّف از برنامه و سهل ‏انگارى در اجرا، برای خود جریمه سنگین مشخص نمایید. تا سنگینی آن جریمه مانع تکرار نماز نخواندتان شود.

7- از گام تلقین استفاده نمایید. تلقین اثر قابل ملاحظه‏ ای در تقویت اراده دارد. بنابراین هر شب قبل از خواب، جملاتى را به خود تلقین کنید؛ مانند: «من اراده لازم براى خواندن نماز صبح را دارم»، «هیچ چیزى نمی تواند اراده ‏ام را در خواندن نماز صبح متزلزل کند»، «من می توانم نماز صبح را بخوانم»
انشاء الله با رعایت نکات فوق می توانید برای نماز صبح بیدار شوید.

 

ب:اما نسبت به بحث حضور قلب
به این راه کارها توجه نمایید.
1- همیشه قبل از شروع نماز تصور کنید این نماز آخرین نماز عمر شماست و آخرین فرصتی است که خدا به شما داده است. امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «إذا صَلَّيتَ صلاةً فَريضَةً فَصَلِّها لِوَقتِها صلاةَ مُوَدِّعٍ يَخافُ أن لا يَعودَ إلَيها أبدا (1) هرگاه نماز واجب خواندى، به وقت بخوان و همانند كسى كه با آن وداع مى كند (آخرين نماز عمر اوست) و مى ترسد ديگر به سوى آن برنگردد.»
2- مکانی را که انتخاب می نمایید مکانی باشد که جلوی آینه، عکس، تلویزیون، دربی که محل رفت و آمد است، و... نباشد تا حواستان پرت نشود.
3- توقع نداشته باشید در همان ابتدا، تمام نماز را با حضور قلب بخوانید، سنگ بزرگ علامت نزدن است. سعی کنید به مرور و گذر زمان، حضور قلب را در نماز کسب نمایید.
مثلا یک ماه روی ذکر رکوع تمرکز کنید، وقتی می گویید «سبحان ربی العظیم و بحمده» منظور چیست؛ ماه دوم علاوه بر ذکر رکوع، روی ذکر سجده متمرکز شوید و به همین ترتیب و...

 

البته حضور قلب دارای مراتبی می باشد که به برخی از آنها اشاره می شود:
مرتبه اول: شخص نمازگزار بايد اجمالا بداند كه با خداوند سخن مي گويد و حمد و ثناي او مي كند، اگر چه به معاني الفاظ توجه نمي كند. اين مرتبه براي آناني است كه معاني نماز را نمي دانند؛ حضرت« امام خميني»( قدّس سره) از قول مرحوم «شاه آبادي»( قدّس سره) نقل مي كند:
«براى اين نحو عبادت مثل مى‏‌زدند به اينكه يكى قصيده‏ در مدح كسى بگويد و به طفلى كه معناى آن را نمى‏ فهمد بدهد كه در محضر او بخواند و به طفل‏ بفهماند كه اين قصيده‏ در مدح اين شخص است. البته آن طفل‏ كه قصيده را مى‏‌خواند اجمالا مى‏‌داند ثناى ممدوح را مى‏‌كند، گرچه كيفيت آن را نمى‏‌داند. ماها نيز كه طفل ثنا خوان حق هستيم و نمى‏‌دانيم كه اين عبادات را چه اسرارى است و هر يك از اين اوضاع الهيه با چه اسمى از اسماء ارتباط دارد و به چه كيفيت ثناى حق است، اين قدر بايد ملتفت باشيم كه هر يك از آنها ثنائى است از كامل مطلق و معبود و ممدوح على الاطلاق، كه خود ذات مقدس در اين اوضاع خود را ثنا فرموده و ما را امر فرموده كه در پيشگاه مقدسش اين نحو ثنا كنيم.» (2)
مرتبه دوم: علاوه بر مرحله قبلي، به معاني كلمات و اذكار نيز توجه داشته باشد و بداند كه چه مي گويد.
امام صادق (عليه السلام) مي فرمايد:
«من صلّي ركعتين يعلمُ ما يقولُ فيهِما انصرَفَ و ليسَ بَينَهُ و بينَ الله ذنبٌ (3) هر كس دو ركعت نماز بخواند در صورتي كه بداند چه مي گويد، از نماز فارغ مي شود در حالي كه بين او و خداوند گناهي نيست» در اين مرحله، قلب تابع زبان است.
مرتبه سوم: اسرار عبادت و حقيقت اذكار و تسبيح و تحميد و ساير مفاهيم را بفهمد، و در حال نماز به آنها توجه كند تا خوب بداند چه مي گويد و چه مي خواهد.

 

در این زمینه می توان به کتاب های ذیل مراجعه نمود.
1- پرتوی از اسرار نماز/قرائتی
2-اسرار الصلاة/امام خمینی
3- اسرار الصلاة/فیض کاشانی

 

پی نوشتها:
1.ابن بابويه، محمد بن على‏، الأمالي(للصدوق)،كتابچى‏،تهران، 1376ش،ص256.
2.امام خمینی، روح الله، چهل حدیث، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى،ص434.
3.كلينى، محمد بن يعقوب‏، كافي (ط- دار الحديث)، دار الحديث‏،قم‏، 1429 ق،ج6،ص14.

 

http://askdin.com/comment/1045509#comment-1045509