پرسش:
من دختری 15 ساله دارم. ما یک خانواده مذهبی هستیم. مشکلی که دارم این است که موقع بیرون رفتن، دخترم لباس های مناسبی نمی پوشد. قبلا خیلی در مورد حجاب به دخترم اصرار می کردم و به قول دخترم، به او گیر می دادم. شاید الان می خواهد با گوش نکردن به حرف های من در مورد لباسش تلافی کند. اخلاقش طوری است که هر چه من و همسرم بگوییم، با آن مخالفت می کند. او حتی آگاهانه و به قیمت ضرر و زیان خودش با ما مخالفت می کند. شاید می خواهد استقلال خودش را نشان دهد. چند بار قبلا گفته: «من زندانی شما هستم و شما زندان بان من هستید». من سعی می کنم به او شخصیت بدهم. مثلا اسمش را با کلماتی مانند: دخترم، عزیزم، گُلم و ... صدا می زنم. با این لجبازی که دارد، چگونه در مورد حجابش با او صحبت کنم؟
پاسخ:
شما پدری مهربان و دلسوز هستید که به تربیتِ دخترتان اهمیّت می دهید و می خواهید او را با راه و روشِ درست در زندگی آشنا سازید. می دانیم که نگران دخترتان و آینده اش هستید؛ ولی این نگرانی نباید شما را به سوی مخالفتِ زیاد و پرخاشگری سوق دهد. در دوره کودکی، فرزندان بیشتر با تشویق های مادّی و کلامی برای انجام کارهای مطلوب ترغیب می شوند. اما در دوره نوجوانی که از 12 تا 19 سالگی است، دیگر تشویق های مادی و کلامی جذابیت گذشته را ندارند. دخترتان پانزده ساله است و در دوره نوجوانی قرار دارد. در این دوره، تأثیر همسالان و محیط اجتماعی بر نوجوان بیشتر از خانواده است.
دوره نوجوانی یكی از دوره های مهم و سرنوشت ساز زندگی است که یكی از مهم ترین مسائلِ آن، «مسأله هویّت» می باشد. نوجوان در این دوره برای کسب هویّت، به دنبال ارتباط با همسالان خود می باشد. روابط دوستانه در دوره نوجوانی، به ویژه برای دختران، نقش مؤثری دارد. نوجوان برای اینکه در جمع دوستانش پذیرفته شود، سعی می کند با همسالانش «همنوایی» کند. منظور از «همنوایی» «هماهنگ کردنِ رفتارها و باورها با هنجارهای گروهِ همسال» می باشد.
همنوایی غیر از تأثیرات مثبت، آثار منفی هم دارد. نوجوانی که رفتارها و باورهایش را با هنجارهای نامناسبِ گروه همسالانش هماهنگ می کند، نگرانی پدر و مادر را به وجود می آورد. در کنار نیاز به همنوایی با همسالان، حسّ اسقلال طلبیِ نوجوان باعث می شود او با نظرات والدین مخالفت کند؛ از آنها فاصله بگیرد و بخواهد آن چه را خودش مناسب و درست می داند انجام دهد.
نباید تصورکنیم که تأثیرات گروه همسالان در نوجوانی فقط منفی می باشند. همسالان موضوعاتی اساسی را به نوجوان می آموزند که پدر و مادر به سادگی نمی توانند آنها را به فرزندشان یاددهند. از جمله این موضوعات، شیوه تعامل با همسالان و راه واکنش نشان دادن به سلطه گری و آزار و اذیّت دیگران می باشند. همسالان همچنین فواید رقابت با دیگران، لزوم صداقت و وفاداری، پذیرش مسؤولیت و انجام آنها را نیز به نوجوان یاد می دهند.
انسان ها بسیاری از اطلاعات خود را با مشاهده در محیط به دست می آورند. خود ما نیز بسیاری از اطلاعات و عقایدمان را با مشاهده مکرّر در محیط به دست آورده ایم. وقتی دخترتان در برخوردهای کوتاه در محیط مدرسه، با همسالانی مواجه می شود که نوع پوشش خاصی را می پسندند، پوشش خاصی را در عکس هایِ پروفایل خود استفاده می کنند، دخترتان جذب این نوع پوشش می شود. دخترتان برای اینکه از سوی همسالانش پذیرفته شود، این نوع پوشش را رعایت می کند. اگر دخترتانْ دوستی هم سنّ و سالِ خودش دارد که تأثیر زیادی بر رفتارهای دخترتان می گذارد و این دوستْ به مسائلِ دینی اهمیّتِ زیادی می دهد، از همسرتان بخواهید «به صورتِ مخفیانه» با آن دوستِ همسالش صحبت کند؛ ابتدا نظرش را در موردِ پوشش مناسب بپرسد. اگر همسرتان دید که او با شما هم نظر است، مسأله دخترتان را برایش بازگو نماید و از دوست دخترتان بخواهد بدون اینکه دخترتان از این صحبت ها مطّلع شود، سرِ صحبت را با دخترتان باز کند و کم کم او را به انتخاب پوششی مناسب دعوت نماید.
اگر دخترتان چنین دوستِ همسالی ندارد، سعی کنید خانواده ای پیدا کنید که دختری مذهبی دارند که به مسائل دینی اهمیّت می دهد و شخصیّتی قوی دارد. با این خانواده رفت و آمد کنید. اگر دخترتان با چنین دختری که شخصیت قوی دارد آشنا شود، مقدار زیادی از راهِ تربیتِ صحیح را پیموده اید. این دختر مذهبی لازم نیست دخترتان را نصیحت کند؛ بلکه همین که در مورد خطر پوشش نامناسب اظهار نظر نماید، برای راهنماییِ دخترتان کافی است.
دخترِ شما اکنون در دوره نوجوانی قرار دارد. نوجوان نسبت به یک کودک از نیروی ذهنی قوی تری برخوردار است. نوجوان تقلید از دستورات را دوست ندارد؛ بلکه دوست دارد دلیلِ هر مسأله ای را بداند. جواب هایی که از روی بی حوصلگی به سؤالات نوجوان داده می شوند- مانند:«نمی دانم، حوصله ندارم، تو هم مثل مادرت باش، این سؤالات را ول کن»- نه تنها کمکی به حلّ مسأله در ذهن نوجوان نمی کند؛ بلکه ذهنش را بیشتر درگیر می کند و چه بسا شأن و جایگاه علمی پدر و مادر را در ذهن نوجوان پایین می آورند. با مطالعه کتاب های مفید سعی نماییدفلسفه حجاب را بیاموزید.
برای راهنمایی دخترتان به مسائل دینی لازم نیست همیشه او را نصیحت کنید و به او دستور دهید. در این سنّ یک فیلم کوتاه خوب می تواند تأثیر بیشتری داشته باشد. توصیه می کنم در سایت های جستجو، عبارات «مزاحمت خیابانی» و «حجاب» را جستجو نمایید. با این کار، می توانید فیلم های مناسبی را پیدا کنید. این فیلم ها را «به تدریج» دانلود کنید و به صورتی زیرکانه به دخترتان نشان دهید. مثلا اگر دخترتان فیلم های گوشی همراه شما را هر روز نگاه می کند، این فیلم را در گوشی خود دانلود کنید و بدون خواستن از دخترتان، اجازه دهید خودش فیلم را ببیند. بهتر است فعلا از سخنرانی های مذهبی برای راهنمایی دخترتان بهره نبرید. زیرا دخترتان فعلا از سخنران های مذهبی حرف شنوی ندارد.
برای اینکه دخترِ نوجوانِ شما به حرف شما و همسرتان گوش دهد و نظراتِ شما برایش اهمیّت داشته باشد، باید رابطه یِ خود را با دخترتان تقویت کنید. جهت تقویتِ رابطه یِ خود با دخترتان، سعی کنید کارهای مشترک با دخترتان انجام دهید. در ابتدا ببیند دخترتان به چه کار یا هنری علاقه دارد. به عنوان مثال ممکن است دخترتان به نقّاشی علاقه داشته باشد و دوست داشته باشد نقاشی را در سطحی بالا یاد بگیرد. خوب است دخترتان را در یک کلاس آموزشِ نقاشی ثبت نام کنید و خودتان نیز درکنار دخترتان در خانه، نقاشی کنید. یا ممکن است دخترتان به یادگیریِ زبانِ انگلیسی علاقه داشته باشد. او را در یک کلاس انگلیسی ثبت نام کنید و خودتان نیز همراه با دخترتان انگلیسی یاد بگیرید. حضرت رسول اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) می‌فرماید:«مَنْ كَانَ عِنْدَهُ صَبِیٌّ فَلْیَتَصَابَ لَهُ»؛ یعنی «هرکس در خانه بچه دارد، به خاطر آن بچهْ او هم بچه شود»(1). درست است که این حدیث در موردِ بچه (صَبیّ) است و دخترِ شما دیگر بچه نیست. اما این حدیثْ یک ملاک در اختیارِ ما قرار می دهد. آن ملاک این است که «اگر می خواهی فرزندت را تربیت کنی، باید خودت را در رُتبه یِ او قرار دهی».
پی نوشت:
1: الحرّ العاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، لبنان، ج 15، ص 203.
http://askdin.com/comment/1047260#comment-1047260