پرسش:
سطوح کیفی داشتن چشم برزخی (از کم الی بالا) به چه صورت در شخص ظاهر می شود؟ ممکن است به صورت ناگهانی در فرد بوجود آید؟ آیا نشانه خاصی دارد؟
اینکه فرد به صورت ناگهانی و در مواردی خاص (مثلا خواندن نماز شب اول قبر یا مشاهده ی قبر میت) حالتی از فرد را در نماز مشاهده کند و یا در قبر او نشانه هایی از آرامش یا تنش ببیند، آیا این نشان از داشتن چشم برزخی است؟
پاسخ:
ما دارای چند نوع شناخت هستیم:
1. شناخت حسی؛ همه علومی که به وسیله حس به دست می آید.
2. شناخت عقلی؛ مانند منطق و فلسفه.
3.شناخت شهودی؛ علومی که از راه عرفان و شهود به دست می آیند.(1)
تمام راه های به دست آوردن علوم، از طریق کشفیات درونی و مکاشفات و چشم برزخی که نوعی از انواع مکاشفات است، مربوط به شناخت شهودی است.
شناخت شهودی از مسلمات معارف اسلامی و قرآنی ما است. رسیدن به این مرحله فقط با تزکیه دل، تقوای الهی و شدت ورع به دست می آید،«وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ (2) و آنها که در راه ما (با خلوص نیت) جهاد کنند، قطعاً به راههاى خود، هدایتشان خواهیم کرد و خداوند با نیکوکاران است»
مرحوم ملاصدرا در تعریف علم مکاشفه می گوید: «علم مکاشفه، نوری است که بعد از پاک کردن قلب و دل؛ از زنگار صفات ناپسند، در قلب انسان ظاهر می شود.» (3)
واردات (آنچه بر قلب انسان الهام می شود) قلبى و مکاشفات به چهار دسته تقسیم مى شوند:
1. وارداتى که به علوم و معارف مربوط اند. این نوع واردات "ربانى" نامیده مى شوند.
2. وارداتى که به خیرات و ملکات فاضله فرا مى خوانند. این دسته، "مَلَکى" خوانده مى شود.
3. وارداتى که به لذّت هاى نفسانى دعوت مى کنند. این قسم، "نفسانى" نامیده مى شوند.
4. وارداتـى که بـه تمرّد و عصیان از حق فرا مى خوانند. این نوع "شیطانى" خوانـده مـى شوند. (4)
با توجه به این مطالب، مشخص شد که هر امر غیر حسی را نمی توان الهام ربانی دانست؛ زیرا در این مرحله، بسیار اتفاق می افتد که واردات نفسانی و شیطانی بر عده ای با واردات ربانی اشتباه می شود. رشید الدین میبدی درباره ظرافت تشخیص واردات قلبی از قول عارفی می گوید: "اگر شخصی وارد بوستانی شد و دید همه پرندگان بر روی شاخه ها به او می گویند: سلام برتو ای ولی خدا، اگر نترسد که این مکر و حیله باشد، البته که مورد نیرنگ واقع شده است". (5)
معیارهای تشخیص:
1. این واردات قلبی صرف نظر از این که برای خود شخص باشد و یا کس دیگری ادعا کرده باشد، نباید مخالف احکام عقلی باشد. یکی از مهم ترین این احکام این است که واردات نباید هیچ ظلمی را (با معنای وسیع ظلم) تأیید کند، بلکه باید عدل را تایید و ظلم را تقبیح کند.
2. این واردات نباید مخالف معارف دینی باشد. تشخیص این مورد با کارشناسان دینی است.
3. این واردات نباید با احکام دینی مغایرت داشته باشد. اگر این واردات افراد را به لاقیدی و پشت پا زدن به مظاهر دینی ترغیب کند، یقیناً واردات ربانی نیست؛ زیرا کامل ترین افراد؛ مانند رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و دیگر ائمه (علیهم السلام) پیوسته به این امور پایبند بوده اند.
4. شخصی که ادعایی؛ مانند داشتن چشم برزخی، دارد، باید شخص وارسته و پاکی باشد تا بتوان این احتمال را برای او داد، اضافه بر این که هیچ گاه سوء استفاده نکند و در صدد ضربه زدن به اشخاص نباشد. و پایبند به مسائل شرعی باشد؛ زیرا گفتیم که این امور فقط با تهذیب نفس به دست می آید و اگر کسی از غیر این طریق، دست به خارق العاده ها بزند، هرگز مورد اعتماد نیست.
نکات تکمیلی:
دفعی بودن با تدریجی بودن پیدایش چنین حالتی بستگی به ظرفیت افراد دارد، پس قانون واحدی ندارد. حتی در مورد الهی بودن این حالت، طلب کردن آن و دنبال آن بودن امری کاملا نفسانی و مذموم است، و اولیاء الله از چنین طلب هایی سالکان راه حق را حذر می دادند؛ اما اگر در طی سلوک این حالت خودش پیدا شود امری دیگر است، و دیگر بحث قدرت طلبی سالک مطرح نیست.
پی نوشتها:
1. مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید، انتشارات بین الملل، تهران، 1377، ص 36.
2.عنکبوت/69.
3.صدر المتالهین شیرازی، محمد بن ابراهیم، تفسیر القران الکریم، نشر بیدار، قم،1366، ج 2، ص 69.
4.مقاله بررسى رابطه مکاشفه در عرفان اسلامی و تـجربه دینى در عرفان و فلسفه غـربى، محسن قمى و محمد حسین زاده. برگرفته از سایت تبیان.
5. میبدی، رشیدالدین احمد بن ابی سعد، کشف الاسرار، انتشارات امیر کبیر، تهران،1371، ج 7، ص 222.
http://askdin.com/comment/1045532#comment-1045532