پرسش:
اگر کسی رو با صفتی بنامیم ولی نیت و قصد تمسخر نداشته باشیم مثلا دو خواهر که یکی چاق است و یکی لاغر و مثلا در غیابش بگوییم دختر چاقه گفت...آیا این حکم غیبت را دارد؟ اگر بر روی کسی نام مستعار طبق ویژگی اش به سلیقه خودمان بگذاریم و در غیابش او را با آن نام مستعار صدا بزنیم، آیا حکم غیبت را دارد؟
پاسخ:
پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله و سلم) خطاب به اصحابشان فرمودند:
«هَلْ تَدْرُونَ مَا الْغِيبَةُ فَقَالُوا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ ذِكْرُكَ أَخَاكَ بِمَا يَكْرَهُ (1) آیا می‌دانید غیبت چیست؟ گفتند: خدا و پیامبر او داناترند. فرمودند: آن است که دربارة برادرت چیزی بگویی که او را خوش نیاید.»
بر همین اساس عالم بزرگ اخلاقی و محقق والامقام مهدی نراقی می نویسد:
«غیبت آن است که چیزی دربارة کسی گفته شود که اگر به گوش وی برسد خوشش نیاید خواه آن گفته راجع به نقص در بدن یا در اخلاق (خلق و خوی) یا در گفتارها و یا رفتارهای مربوط به دین یا دنیای او باشد، بلکه حتی اگر مربوط به کاستی‌هایی در لباس یا خانه یا مرکب وی باشد.» (2)
مرحوم فیض کاشانی نیز در خصوص غیبت می‌فرماید:
«غیبت آن است که دربارة برادرت سخنی بگویی که اگر بشنود ناخرسند گردد، خواه عیبی را که درباره‌اش می‌گوید در بدن او باشد مانند آن که بگویی فلان شخص لوچ و کج بین یا کچل است، یا کوتاه قد است یا چاق و یا سیاه و زرد است و هر وصفی که شنیدن آن را خوش نمی‌دارد و یا آن که غیبت مربوط به اصل و تبار دودمان او است، مانند آن که بگویی مادرش چنین و پدرش چنان بود، و از این قبیل سخنان که او به گفتنش ناخرسند خواهد شد، و یا آن که عیب یاد شده مربوط به ویژگی‌ها و خلق و خوی او باشد مانند آن گفته شود:
فلان شخص بسیار پول دوست یا خسیس و متکبر است یا ترسو و بزدل است و از این‌گونه وصف‌های زشت که شنیدنش را دوست نمی‌دارد، یا این که آن عیب در لباس او است مانند آن که بگویی:
کلاهش برزگ یا دامنش تنگ است و.... یا آن که عیب یاد شده مربوط به تعهدات مذهبی و تکالیف دینی او است، مانند آن که گفته شود در نمازش سستی می‌ورزد و در بجا آوردن رکوع یا سجده‌ها و.... سکونت و آرامش را رعایت نمی‌کند یا به هنگام روزه زبان را پاک نگه‌نمی‌دارد یا نگاه‌هایش خائنانه و یا این که دستش کج است و یا آلودگی‌های دیگر، یا اینکه آن عیب مربوط به کارهای روزانة اوست مانند آن که بگویی پرخوری می‌کند یا پرخواب و تن‌پرور است و پرگو، و هر چه از این گونه سخنان که شنیدنش او را می‌آزارد. (3)
با توجه به توضیحات مطرح شده، وقتی شخص و یا اشخاص مورد نظر از بیان آن القاب و یا نام مستعار، ناراحت شوند، «غیبت» صدق خواهد کرد.
پی نوشت:
1.مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار (ط- بيروت)،دار إحياء التراث العربي،بيروت، 1403 ق،ج72،ص222.
2.نراقى، مهدى، جامع السعادات، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، بيروت (لبنان)،ج2،ص303.
3.فيض كاشانى، محمد بن شاه مرتضى، المحجة البيضاء في تهذيب الإحياء، جماعة المدرسين في الحوزة العلمية بقم، مؤسسة النشر الإسلامي، قم (ايران)،1376 ه. ش،صص255-256.